(ook wel Zairus of Livingstone geheeten), groote rivier in Afrika. De monding van den K. werd in 1482 door Diogo Câo, Portugeesch zeevaarder, ontdekt. Livingstone (1870) en Cameron (1874) onderzochten den bovenloop ervan.
Stanley, ingescheept te Njangwe (20 Dec. 1876) voer den stroom af en kwam aldus 9 April 1877 te Boma aan.De K. is, na den Nijl, de langste stroom van Afrika. Zijn lengte bedraagt ruim 4 000 km, zijn breedte gaat tot 14 km (tijdens het regenseizoen zelfs 40 km) in zijn bocht boven den Evenaar; zijn bekken (opp. 3 800 000 km2 of 125 maal België) is het grootste der wereld na dat van de Amazone (de waterafvoer van beide is ge lijk waardig, nl. 70 à 80 000 m3 per sec aan de monding, bij hoogsten waterstand). De K. en zijn zijstroomen, niettegenstaande hun talrijke versnellingen en watervallen, zijn uitstekende vaarwegen, over heel den Kongoleeschen bodem vertakt (12 000 km lengte).
Bovenloop (richting Zuid—Noord). De bron van den K. is de Loealaba (anderen beschouwen de Zambesi-Loeapoela als de bron). De Loealaba ontspringt op den Moesofi-berg (1 550 m). Zijn loop tot Boekama (400 km) is vol watervallen. Van Boefcama tot Kongolo (600 km) vloeit de K. door een vlakte (Oepemba- en Kisale-meren), ontvangt de Zambesi-Loeapoela (Bangweolo- en Moero-meren) en de Malagarasi-Loekoega (Kivoe- en Tanganjika-meren). Te Kongolo is de K. versperd door de rotsbanken der „hellepoorten”, doch te Kindoe begint de tweede groote vaarweg, welke gaat tot Ponthierstad.
Daar beginnen de zgn. Stanley-watervallen (Stanley-Falls) tot Stanley-stad.
Middenloop (richting Oost—West en Zuid-West). De K. is in zijn middenloop bevaarbaar over 1 685 km lengte; een kalme, majestueuze waterbaan, met op verschillende plaatsen een zeer groote verbreeding (zgn. pool). De bijzonderste zijrivieren zijn de Lindi, de Lomami, de Itoeri-Aroewimi, de Itimbiri, de Kibali-Oeële-Oebangi en de Sanga. Na Bolobo wordt de K. smaller, ontvangt te Kwamouth de Kasai met zijn zijstroomen en stroomt nu, diep en eng geworden, door de eerste Kristal-bergen tot aan den Stanley-Pool (280 m hoogte), een groot riviermeer van 1 600 km2.
Benedenloop (richting Zuid-West en West). Door de Livingstone-watervallen (350 km lang) stort zich de K. naar beneden (260 m val). Te Matadi wordt hij weder bevaarbaar. Van 1 800 m wordt hij voorbij Boma 5 km breed, vernauwt te Fetish-Rock, doch is wederom 17 km breed te Banana, bij den oceaan. Tot 20 km ver van de kust kan men het bruine water van den K. op de oppervlakte van den oceaan bemerken. De K. wast tweemaal elk jaar, volgens het regenseizoen ten N. of ten Z. van den evenaar.