Het feest van „’s Heeren Geboorte” op 25 Dec. De geboortedatum van Jesus is onbekend. K. werd in Rome (op zijn vroegst rond 336) bewust en met opzet op dezen dag geplaatst ter kerstening van het heidensche feest van de geboorte der „Onoverwinnelijke Zon”, op den zonnestilstand, in Egypte vastgelegd op 24/25 Dec.
Het Romeinsche feest verbreidde zich nog in de 4e eeuw in het Oosten, waar het Geboortemysterie tevoren reeds hier en daar op 6 Jan. werd gevierd. Oorspr. had K. in Rome een antiAriaansche beteekenis; de eeuwige geboorte van den Logos uit den Vader stond op den voorgrond. Later kwam de wonderbare maagdelijke geboorte van Jesus uit Maria naar voren (vgl. de vele Maria-antiphonen en responsories in het Officie).
Het karakteristieke opdragen van drie Missen door iederen priester is een navolgen der pauselijke liturgie. Oudtijds kende deze slechts één Statie-mis in S. Pieter (de Dagmis uit het missaal).
Na het Concilie van Ephese, waarin tegen Nestorius het Goddelijk Moederschap van Maria gedefinieerd werd, herstelde Sixtus III (432-440) de basilica Liberiana en wijdde haar Maria toe. Hier vond nachtelijke Vigilie met pauselijke Nachtmis op K. plaats, waarschijnlijk naar het voorbeeld van Jerusalem.
Na deze eerste H.
Mis trok de paus naar de basiliek der H. Anastasia, hofkerk der Byzantijnsche kolonie in Rome, om er met de Grieken het feest hunner Patrones te vieren. Het schijnt, dat dit niet altijd het geval was, want het Sacramentarium Gregorianum heeft voor de Dageraadsmis twee formulieren: één van de H.
Anastasia en één voor het Kerstgeheim. Het formulier dezer laatste Mis namen de priesters buiten Rome over. In lateren tijd wijzigde men de Statiekerken.
De eerste Mis was in de krypte der Maria Major, de tweede in S. Anastasia, de derde aan het hoogaltaar van eerstgenoemde basiliek. Zie → Epiphanie.Voor voorstelling in de kunst, zie → Geboorte van Christus (uitbeelding); → Aanbidding der Herders; → Aanbidding der Koningen.
Lit.: Schuster, Lib. Sacrament. (II) ; Grisar, Das Missale i. Lichte Röm. Stadtgesch. (hfst. XII); Hodüm, De tribus Missis in Nativitate Domini (Coll. Brugenses 1931). Verwilst
