hoofdstad van het regeeringsdistrict Opper-Franken in een door den Rooden Main doorstroomd keteldal tusschen Fichtelgebergte en Frankische Jura. 35 000 inw., overwegend Prot.
Veelzijdige industrie: textiel, machine-, porcelein-, piano-, chocolade-, suiker-, zeep- en oliefabrieken. De stad wist haar karakter van 18e eeuwsche markgravenresidentie op merkwaardige wijze te behouden. Friedrich Liszt ligt op het kerkhof van B. begraven. B. is de stad van Jean Paul en (waardoor zij beroemd werd) van Richard Wapen van Wagner, en door dezenlaatste het centrum der
beoefening van het Wagneriaansche muziekdrama.
Lips.
In 1871 vestigde Wagner zich hier en een jaar later legde hij den eersten steen voor het „Festspielhaus”, waarvan de stichting niet alleen tot doel had de opvoering van Wagner’s muziekdrama’s, geheel volgens de bedoelingen van den componist, maar ook van andere Duitsche muziek-dramatische werken. Door het ondernemen van kunstreizen in en buiten Duitschland bracht Wagner de eerste gelden, benoodigd voor de stichting en bouw van een school ter opleiding der artisten, bijeen. Voorts verleenden de met dit doel in vele Europeesche steden opgerichte Wagnervereenigingen haar medewerking in het bijeen brengen van het kapitaal. Ook koning Lodewijk II van Beieren schonk zijn financieelen steun aan de onderneming. In den zomer van 1876 werd het Festspielhaus geopend met de uitvoering van den geheelen Ring des Nibelungen, die op 13 Augustus aan ving onder leiding van Hans Richter. De cyclus werd in denzelfden zomer nog tweemaal herhaald.
De uitvoeringen leverden zoo’n belangrijk deficit op, dat zij eerst in 1882 hervat konden worden. Op 26 Juli van dat jaar beleefde het „Bühnenweihfestspiel” Parsifal te B. zijn eerste opvoering, onder leiding van Hermann Levi.
Wagner had den Parsifal slechts voor B. bestemd. Het was zijn bedoeling, dat dit werk nooit op eenig ander tooneel het publiek als amusement voorgezet
zou worden. Nadat echter in 1913 de wettelijke termijn voor de bescherming van Wagner’s werken was afgeloopen, is de Parsifal in alle belangrijke Europeesche en Amerikaansche steden opgevoerd.
Nadat Wagner in 1883 gestorven en in den tuin van villa Wahnfried, welke villa hij te B. bewoonde, begraven was, heeft zijn vrouw, Cosima, de leiding der Festspielc, die als regel om de twee jaar plaats hadden, overgenomen, daarbij geassisteerd door haar zoon Siegfried, die allengs de leiding geheel in handen nam. Sedert zijn dood berust de leiding bij zijn wreduwe, Winnifred Wagner.
Richard Wagner’s erfgenamen hebben het Festspielhaus in zooverre aan zijn oorspronkelijke bestemming onttrokken, dat onder hun leiding slechts aan de uitvoering van Wagner's werken is dienstbaar gemaakt. Tot op den huidigen dag gelden de Bayreuther Festspiele als de traditioneele opvoeringen van Wagner’s muziekdrama’s; in de latere jaren zijn ze qualitatief wel door opvoeringen in andere theaters geëvenaard. De Festspiele zijn ten gevolge van den oorlog van 1914—1923 onderbroken geweest.
Bekende Bayreuther dirigenten zijn, behalve de reeds genoemde : Michaël Balling, Karl Muck, Franz von Hoeslin, Wilhelm Furtwaengler, Arturo Toscanini en Karl Elmendorf.
Hanekroot.