(Gr. basanitès = steen van Basan, in Syrië), een donker gekleurd eruptief gesteente, bestaande uit de mineralen: plagioklaas, augiet, magnetiet en olivijn. Naast deze hoofdbestanddeelen is vaak een glazige grondmassa aanwezig.
Basalt wordt aangetroffen in den vorm van gangen en als lavadekken (o.a. op Ijsland). Bij afkoeling van de vloeibare basaltlava ontstaan krimpscheuren, die het gesteente in meestal zeshoekige zuilen verdeelen. B. wordt op vele plaatsen in groeven ontgonnen en als verhardingsmateriaal voor wegen en voor zeeweringen gebezigd.Crommélin.
B. bevat ongeveer 50 tot 60% Si02, 10 tot 15% Al203 benevens kleine hoeveelheden der oxyden van ijzer, calcium, natrium en magnesium. Het smelt tusschen 1 400 en 1500° en wordt gebruikt voor het maken van isolatoren voor zeer hooggespannen stroomen. Verder ais zuurvast materiaal.
v. d. Beek.
Gebruik. Basalt wordt gebruikt voor bouwwerken (-> Woningbouw) en voor zee- en rivierwerken; in de beide laatste gevallen als zuilen, tafelbasalt, in stukken, als afval (schrot) en basaltslag (steenslag). Zuilenbasalt wordt gebruikt voor zeeweringen, bij den bouw van sluis- en kaaimuren, enz.; het is van een vijf- of zeshoekige doorsnede, 20 tot 35 cm dik, over kruis en wordt geleverd in regelmatige prisma’s, welke voor waterstaatswerken aan de bepalingen der Algemeene Voorschriften van den Rijkswaterstaat (A.V.) moeten voldoen. Korte zuilen worden kopzuilen of kopstcenen genoemd. Een m zuilenbasalt weegt ca. 1 760 kg. Tafelbasalt wordt gebruikt voor steenbezettingen en komt in den handel als vrij regelmatige vierhoekige stukken voor met zijden van 30 tot 60 cm bij een dikte van 15 tot 20 cm.
Gewone basalt bestaat uit stukken van onregelmatigen vorm, welke minstens 20 kg wegen. Basaltslag weegt, naarmate de grofheid, 1 600 tot 1 600 kg per m2: het wordt gebruikt voor wegverharding en als bestanddeel van beton. De drukvastheid van b. bedraagt van 3 000 tot 5 000 kg per cm2.
P. Bongaerts.