Sweelinck, Jan Pieterszoon - Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621), was een musicus van grote vermaardheid, wiens roem over geheel Europa verspreid is. Van zijn leven is echter weinig bekend. Hij is te A. gehuwd, "omtrent 28 jaren oudt", in 1590. Hij ontving in zijn jeugd onderricht van de vermaarde pastoor Jac. Buyck van de Oude Kerk*, muzikaal onderwijs waarschijnlijk van zijn vader, die organist in de stad was.
Hijzelf werd omstreeks 1580 organist van de Oude Kerk, een functie die hij jarenlang heeft bekleed. Als organist genoot hij grote roem. Als hij speelde buiten de uren dat er dienst was, waren er dikwijls honderden mensen in de "wandelkerk" aanwezig om te luisteren. Zijn traktement, in 1581 ƒ 100 per jaar, werd later steeds verhoogd en bereikte in 1607 een maximum: ƒ 360 per jaar, een niet gering bedrag voor die tijd. Behalve als organist genoot Sweelinck vermaardheid als componist en als leider van een muziekcollege, waarvan vooral eenvoudige burgers lid waren. Sweelinck woonde aanvankelijk in de Kalverstraat, later in de Koestraat.
Daar werd het huis, dat oorspronkelijk van het Bethaniënklooster* was, maar na de Alteratie* aan de stad in eigendom kwam, hem zonder huurverplichting afgestaan. Hij heeft er tot zijn dood gewoond. Vondel* die de musicus goed kende, maakte een grafschrift op hem. Sweelinck werd begraven in de Oude Kerk, waar hij zo lang de burgers met zijn orgelspel op zomeravonden verrukt had. Boven zijn graf is in 1931 een gedenkplaat aangebracht door de Nederlandse Organistenvereniging.
Maar bovenal wordt zijn naam in ere gehouden door het in 1878 opgerichte Studentenmuziekgezelschap J.P. Sweelinck, waarvan bekende musici als Daniël de Lange, Zaagmans en Tierie directeuren zijn geweest. In 1944 werd op het Valeriusplein een beeld van Sweelinck, vervaardigd door Frans Werner (1879-1955), onthuld. In de bevrijdingsroes werd het beeld van deze "foute" kunstenaar beschadigd, weggehaald en ingegraven op de bestratingswerf van de Dienst der Publieke Werken* aan de Van Reigersbergenstraat en daarmee werd het laatste werk van Werner vernietigd. In Oud-Zuid heet een straat naar Sweelinck; ook het Amsterdamse conservatorium (sinds 1983 gevestigd in het voormalige Rijkspostspaarbankgebouw aan de Van Baerlestraat) draagt zijn naam.
LIT. P. Fischer, De Sweelincks en de Van Noordts, O.A. 1960, 34; H.W. Alings, J.P. Sweelinck, O.A. 1962, 272; Ton Koopman, Jan Pieterszoon Sweelinck, O.A. 1980, 37; J.H. van den Hoek Ostende, Excursie naar het Sweelinck Conservatorium, M.A. nov./dec 1985, 121.
