Pollux, Matrozeninstituut - Het Matrozeninstituut Pollux, werd op 16 apr. 1849 op initiatief van de Nederlandsche Zeilen Roeivereeniging opgericht. Het afgekeurde transportschip "Dordrecht" diende als verblijf. De ligplaats was het Oosterdok. De "Dordrecht" hield het uit tot 15 nov. 1861 en werd toen door de "Venus" vervangen. Dit schip deed dienst tot 1871, toen het korvet "Ajax" ervoor in de plaats kwam.
In dat jaar werd voor het eerst gewag gemaakt van het oefenen in gymnastiek en gingen de jongelingen onder geleide van de stuurman volksvoordrachten in Frascati* bijwonen. De dagen van de "Ajax" waren in 1883 geteld en hij werd vervangen door de brik "Zeehond", die op 23 mei 1913 plaats moest maken voor de ijzeren brik "Pollux". Spoedig was echter deze eerste "Pollux" te klein en de Raad van Commissarissen besloot tot het bouwen van een nieuw schip bij de firma Verschure en Co. Op 4 jan. 1941 werd dit schip als bark "Pollux" in dienst gesteld. Ondanks de oorlog kon de opleiding doorgaan tot sept. 1944, toen schip en inventaris door de bezetter in beslag werden genomen. De "Pollux" werd op bevrijdingsdag door de Engelse Koninklijke Marine in de Vissershaven te IJmuiden aangetroffen, als oorlogsbuit beschouwd en op 20 juni 1945 aan de Nederlandse Koninklijke Marine overgedragen. De opleiding was inmiddels doorgegaan in een lokaliteit aan de Javakade, ter beschikking gesteld door de Stoomvaartmaatschappij Nederland*. Het schip bleek bij de overdracht aan het Matrozeninstituut in dec. 1945 geheel onttakeld, de masten en de rondhouten waren verdwenen.
Bij Verschure en Co. werd het hersteld en op 29 apr. 1946 kon de "Pollux" weer in dienst worden gesteld en het internaat in gebruik genomen. Op 16 apr. 1949 werd het eeuwfeest gevierd en op 18 apr. 1956 bracht prins Bernhard een officieel bezoek. Door de stichting van het Matrozeninstituut konden arme jongens zonder enig vooruitzicht het tot kapitein brengen. In de 20ste eeuw werd het instituut een Lagere Zeevaartschool, waar jongelui opgeleid werden tot geïntegreerd scheepsgezel voor de grote handelsvaart. In 1967 waren de masten en ra's van de "Pollux" aan vervanging toe. De Havenperssociëteit* "'t IJ en Wij" zette een actie op touw, de overheid sprong bij en in 1968 was de "Pollux" weer als nieuw, getooid met stalen masten. In 1980 werd het schip in verband met Sail Amsterdam* 1980 tijdelijk versleept van het Oosterdok naar de Oostelijke Handelskade aan de IJ-haven. In de nacht van 10 jan. 1989, na een verblijf van 48 jaar aan het Oosterdok, werd de "Pollux" weggesleept naar IJmuiden, waar het dienst doet als internaatschip van het Nautisch Instituut IJmond aan het Zuidersluiseiland.
LIT. J.F. Viëtor, Het Matrozeninstituut van de Koninklijke Nederlandse Zeil- en Roeivereniging, O.A. 1962, 372; H.J. Korver, Vlag in top op de Pollux, 1974.
