Oranjesluizen - De Oranjesluisen werden als onderdeel van de grote werken aan het Noordzeekanaal* aangelegd in 1871. Een jaar tevoren had koning Willem III op 29 apr. de eerste steen gelegd. Op 27 juli werd het werk opgeleverd en werden de arbeiders getrakteerd. De sluizen, die de verbinding vormen van de stad met het IJsselmeer, zijn gewoonlijk zeer druk; de vaart over het IJsselmeer, met vissersvaartuigen, plezierjachten en passagiersboten, is nog altijd belangrijk en gewoonlijk liggen de sluiskolken dan ook vol. De sluis is 3.70 m diep, hetgeen voor dit doel nog altijd voldoende is.
Er zijn drie schutsluizen, waarvan de grootste een kolk van 90 m lengte en 17.15 m breedte heeft. Het schutten in de sluizen is altijd tijdrovend, omdat de zware deuren met handkracht bediend worden. In 1970 maakten bijna 80.000 vaartuigen van de sluizen gebruik (38.000 om IJsselmeerwaarts te varen en 42.000 om het Buiten-IJ op te zoeken). In 1977 werden het stoomgemaal en het daarbij behorende sluizencomplex op de aanvullende ontwerplijst van beschermde monumenten geplaatst. In 1985 verscheen het rapport "De toekomst van de Oranjesluizen" van Rijkswaterstaat, directie Noord-Holland. Behalve het handhaven van de huidige situatie, had Rijkswaterstaat twee serieuze alternatieven: een nieuwe sluis tussen de Schellingwouderbrug en de monding van het Amsterdam-Rijnkanaal, met een voorhaven ten zuiden van het huidige gemaal op dezelfde plaats, of een nieuwe sluis tussen het IJ-meer en het Amsterdam-Rijnkanaal met een doorsteek naar het PEN-eiland.
Het eerste alternatief houdt in dat het gemaal uit 1872 moet worden gesloopt, het tweede alternatief is beter voor het scheepvaartverkeer. In 1987 werd de verbetering van de Oranjesluizen, tussen IJ en IJsselmeer, waarmee ƒ123 miljoen gemoeid was, uitgesteld tot 1992. Bij die verbetering ging het om de aanleg van een vierde sluiskolk, waarbij de sluisdeuren niet langer over rails lopen, maar op lichte hydrovoeten. De rails is vervangen door een kunststofbaan. Maart 1995 kon deze sluis officieel worden geopend.
LIT. J.A. Groen jr, Honderd jaar Oranjesluizen, O.A. 1970, 82; 100 jaar Oranjesluizen, Bureau Voorlichting Den Haag, 1972; A.j. Bonke, De Oranjesluizen uitgeschu(d)t?, O.A. 1985, 60.
