Hartjesdag - Het is voor folkloristen en historici nog steeds een punt van discussie, wat eigenlijk de oorsprong is van dit merkwaardige feest. Of het nu werkelijk de nog altijd gevierde naamdag van de Germaanse godin van de aarde, Hertus, is, of dat het herinnert aan het feit dat in de vroege Middeleeuwen de A'dammers op de derde maandag in augustus (want dan is het Hartjesdag) in de Haarlemmerhout herten gingen jagen en die daarna op straat aan het spit braadden. Of misschien aan een grote grafelijke jachtpartij bij Kraantje Lek? Maar de A'damse jongens bekommerden zich daar niet om. Zij vierden hun feest, vooral in de Dapperbuurt*. Fikkies stoken, rotjes, voetzoekers en ander vuurwerk afsteken en alle mogelijke baldadigheid behoorden tot de "feestelijkheden".
Vroeger, in de tijd van Ter Gouw*, werd Hartjesdag gevierd op de Haarlemmerdijk en er werd dan de hele dag een drukke pantoffelparade langs de IJ-kant gehouden. Ook gingen veel A'dammers op die dag naar de duinen, waar het dan traditie was dat men zich van een duintop liet afrollen. De kermis, in die dagen op Sloterdijk* gehouden, trok eveneens veel Hartjesdagvierders. In de avond werden er in de stad voetzoekers afgestoken. De Jordaan* vierde het feest toen nog mee; veel straten waren er versierd en men zong er liedjes als "Hartjes jagen, hartjes jagen, Door den stal en door den wagen". Langzamerhand verplaatste het centrum van Hartjesdag zich in de 20ste eeuw van Haarlemmerdijk en Jordaan naar de Zeedijk en het oosten van de stad. Een beschrijving van een Hartjesdagviering geeft A.
Brouwer in het boekje "Een kind groeit op" (1942). Jacobus van Looy wijdt er een schets aan in zijn bundel "Feesten" (12de druk, 1914), en Breitner* heeft de uitbundigheid ervan geschilderd. LIT. F.J. Palmboom, Hartjesdag, O.A. 1974, 199; M.C. Emeis, Hartjesdag: van kraantje lek tot kraantje dicht, O.A. 1980, 224; Wim Burkink en Mieke Geurts, Hartjesdag in Amsterdam, 1995.
