Besmettelijke ziekte van mensch en dier, waarbij men bij lijkopening een zeer donker gekleurde milt vindt. De ziekte wordt veroorzaakt door de miltvuurbacil, welke den vorm heeft van een lang staafje, met geledingen, omgeven met een kapsel en goed herkenbaar.
In 1849 heeft men voor ’t eerst dat staafje als den verwekker van het miltvuur leeren kennen. Miltvuurbesmetting geschiedt bij menschen in 95 % der gevallen door de huid. Er ontwikkelt zich na de besmetting ter plaatse een blaartje, dat uitgroeit tot een vurige miltvuurpuist, omgeven door een harden, zuchtigen wal. Deze onsteking kan lang plaatselijk blijven, ofschoon de bacil gemakkelijk in het bloed groeien wil. Het schijnt, dat de ontstekingswal de uitzwerming van de bacillen belet. Zoolang de ontstekingswal niet is doorbroken, heeft de patiënt ook geen koorts. Om zekerheid omtrent den aard van zulk een puist te krijgen, neemt men wat etter van die puist op een glaasje voor microscopisch onderzoek : bij miltvuur vindt men de bacillen in den etter.De mensch wordt besmet door bacillen uit huiden en haren van aan miltvuur gestorven dieren : leerlooiers, arbeiders in borstelfabrieken worden vaak het slachtoffer van de ziekte. Maar ook het gebruik van kussens met haar opgevuld is wel eens noodlottig gebleken. Verder zijn in Japansche scheerkwasten miltvuurbacillen gevonden. Het is dus verstandig om een nieuwe scheerkwast voor het gebruik eenige weken in een formalineoplossing te zetten. De miltvuursporen zijn n.1. uitermate weerstandskrachtig gebleken tegen ontsmetting.
In Amerika bestaan wettelijke voorschriften voor de behandeling van haar. Leerlooiers worden meestal besmet bij het weeken van de huiden, omdat in de vochtigheid de miltvuursporen (de kiemen van miltvuurbacillen) gaan ontkiemen. Het looien zelf doodt de sporen niet, hetgeen bleek bij een geval van miltvuur op de handen van iemand, die leeren handschoenen had gedragen. Slagers en vilders staan ook aan besmetting bloot. Soms openbaart de besmetting zich eerst langen tijd na de slachting van een rund. Een slager, die een zieke koe had geslacht, kreeg spatten bloed op zijn jekker.
Toen hij vier weken later de jekker voor het eerst weer aanhad, kreeg hij een miltvuurpuist op den arm. Besmetting kwam vroeger veel bij lompensorteerders voor (lompenziekte) door inademing van besmet stof. Besmetting door voedsel, gevolgd door onzichtbare miltvuuraandoening in den darm komt voor in landen, waar geen vleeschkeuring bestaat. Zoo zijn in Indië meermalen gevallen van darmmiltvuur bij inlanders waargenomen.
Volgens art. 82 van de arbeidswet is hier te lande aangifte van een geval van miltvuur bij den mensch verplicht.
Het rund is veel gevoeliger voor miltvuur, dan mensch of varken. Bij het rund geschiedt de besmetting veelal door den darm, dus door het voedsel.
Buitenlandsch graan (Russisch graan in huidenschepen vervoerd) brengt vaak de besmetting over. Herpsel (onkruidzaden uit graan gezeefd) en buitenlandsche gerst zijn ook gevaarlijk veevoer gebleken. De smetstof kan echter ook afkomstig zijn van gras en hooi van besmette weiden. De sterke sporen van de miltvuurbacillen kunnen tientallen van jaren in den grond hun kiemkracht behouden. Indien in een weide een dier is begraven, dat aan miltvuur was gestorven, is de smetstof niet meer te verwijderen. Aardwormen brengen haar telkens boven, waardoor het gras besmet wordt.
Dat zijn de gevreesde miltvuurweiden, vervloekte weiden, zegt men in Frankrijk, waar men des morgens onverwacht een dier dood in de weide vindt liggen, gestorven aan miltvuur. Verzekeringsmaatschappijen willen vee van zulk een weide niet verzekeren.
De ziekte heeft bij dieren gewoonlijk een snel verloop en openbaart zich door bloederige uitvloeiing uit den neus, mond en aarsopening. Terwijl bij den mensch de bacil gewoonlijk niet in het bloed komt, is dat bij het vee wel het geval. De zieke dieren scheiden met de urine en de ontlasting, misschien ook met de melk, miltvuurbacillen af. Om na te gaan of een koe al dan niet aan miltvuur is gestorven, wordt van de organen of van het vleesch een kweek aangelegd, welke na 18 uur antwoord geeft op de vraag.
Soms komen op een stal verscheidene gevallen van miltvuur tegelijk voor. Het is dan waarschijnlijk, dat de besmetting door het voedsel heeft plaats gehad. Miltvuurpuisten op de huid van dieren zijn waarschijnlijk ontstaan, doordat vliegen de smetstof hebben overgebracht en na insectensteek zou miltvuur kunnen volgen. Dikwijls zijn de koeien in 24 uur gezond en dood. Aangifte bij den burgemeester is verplicht; het gemeentebestuur zorgt dan voor vernietiging van het kreng. Er zijn tegenwoordig groote inrichtingen om gestorven vee onschadelijk te maken.
In de groote vilderij te Bergum werden in 1927 22 duizend dierenlijken verwerkt, afkomstig van 1/7 van de oppervlakte van ons land. Hierbij waren 53 gevallen van miltvuur. Daar wordt de smetstof gedood door verhitting met water onder hoogen druk. Eenvoudig koken is niet voldoende, om de miltvuursporen te dooden en begraven is het allerslechtste, wat men kan doen. Noodslachting, afsnijden van den hals is ook gevaarlijk, omdat daarbij met bloed wordt gemorst en de grond besmet wordt.
De mensch is niet alleen minder vatbaar voor besmetting dan het rund, ook de sterftekans is kleiner. Sommige statistieken leeren.dat in 31% der gevallen van miltvuur bij den mensch de dood binnen negen dagen volgt, volgens andere in geringer percentage; de overige lijders genezen in den regel.
Varkens zijn ook niet zoo gevoelig, terwijl miltvuur bij deze dieren een ander verloop heeft dan bij het rund. Ze herstellen dikwijls en als ze sterven, vindt men miltvuurpuisten in de organen en een zwarte milt.
Zieke dieren behandelt men met geneeskrachtig serum, bloedwei van paarden, die men te voren onvatbaar heeft gemaakt. De bloedwei bevat tegengif. Meestal komt echter bij het vee die hulp te laat. Indien runderen in een weide, met miltvuur besmet zijn, is het wenschelijk, de gezonde dieren voorbehoedend in te enten met verzwakte bacillen volgens Pasteur.
