Marsyas (Μαρσιυας)
1. naam van een vijftal rivieren in Klein-Azië, waaronder twee zijrivieren van de → Maeander. De eerste ontspringt in de omgeving van Celaenae, stroomt door de stad en verenigt zich vervolgens met de Maeander; de tweede, de huidige Çine Çay, ontspringt ten zuidoosten van Alabanda in Carië en mondt ten zuiden van Tralies in de Maeander uit. [Nuchelmans]
2. Marsyas, phrygische → satyr of sileen, in verband gebracht met en wellicht de personificatie van de gelijknamige rivier in het bronnengebied van de Maeander. Marsyas gold ook als de (uit)vinder van de fluit (zie aulos). De atheense versie van de legende verhaalt dat de godin Athene de fluit had uitgevonden, maar haar wegwierp omdat het spelen haar gelaat misvormde. Marsyas vond de fluit, leerde er op spelen en daagde Apollo uit voor een muzikale wedstrijd: de winnaar zou met de verliezer naar believen mogen handelen. Apollo liet na zijn overwinning Marsyas villen en zijn huid ophangen in een grot nabij Celaenae, niet ver van de bron van de Marsyas; deze zou zijn ontstaan uit het bloed van de sileen of uit de tranen van zijn rouwdragers.
De scène dat Marsyas de door Athene weggeworpen fluit wil oprapen is in de 5e eeuw vC dikwijls uitgebeeld, o.a. door Myron, wiens groep gereconstrueerd kan worden met behulp van een Marsyas in het Museum van Lateranen en een Athene in Dresden. De muzikale wedstrijd tussen Marsyas en Apollo komt vanaf ca. 435 vC op attische vazen voor. Een bekend hellenistisch beeld in het romeinse Museo dei Conservatori geeft Marsyas weer, terwijl hij met handen en voeten aan een boom gebonden op zijn straf wacht.
Lit. O. Jessen (Roscher 2, 2439-2460). Burckhardt (PRE 14, 1986-1995). E. Paribeni (EAA 4, 876-880). [Versnel]
