Magnesia (Μαγνησια), naam van een landstreek in Thessalië en van twee steden in Klein-Azië.
1. Magnesia, landstreek in het zuidoosten van Thessalië,
omvattend een kunststrook van 20 ä 30 km breed ten zuidoosten van de Peneüs met inbegrip van het schiereiland dat de Golf van Pagasae in het oosten en zuiden afsluit. Magnesia bestaat grotendeels uit het bergland van en rond de Ossa en de Pelion. De oostkust had geen havens en was zeer gevaarlijk voor de scheepvaart. De belangrijkste steden waren → Iolcus, Pagasae en Demetrias. Aanvankelijk kon Magnesia een zekere onafhankelijkheid t.o.v. het naburige Thessalië bewaren, maar in het begin van de 4e eeuw vC moest het zich onder het bewind van de tirannen van → Pherae schikken; vervolgens deelde het de lotgevallen van Thessalië en kwam mèt de rest van Thessalië onder macedonisch gezag (344 vC). Na de stichting van Demetrias (293 vC) behoorde vrijwel geheel Magnesia tot het gebied van deze belangrijke stad en daarmee meestentijds tot het koninkrijk Macedonië. Sinds 168 vC maakte het gebied als een vrije stedenbond deel uit van de romeinse provincie Macedonia.
Lit. Inscripties in IG 9, 2 (ed. O. Kern, 1908) nrs. 358-396, 1100-1225. - F. Stählin (PRE 14, 459-471). - Id./E. Meyer, Pagasai und Demetrias. Beschreibung der Reste und der Stadtgeschichte (Berlin 1934).
2. Magnesia ad Maeandrum (Μαγνησια προς of επι Μαιαδρω), griekse stad, gelegen aan de Lethaeus, een westelijke zijrivier van de benedenloop van de Maeander, ca. 70 km ten zuidzuidoosten van Smyrna; thans Inekbazar. Magnesia zou gesticht zijn door kolonisten uit de landstreek Magnesia (1). Deze archaïsche stad, die in de 7e eeuw vC veel van de Cimmeriërs te lijden had, later tot het lydische rijk behoorde en sinds 546 vC onder perzische heerschappij stond, raakte in de tweede helft van de 5e eeuw vC door overstromingen van de Maeander onbewoonbaar en verdween zonder een spoor na te laten. De nieuwe, ca. 400 vC gebouwde stad behoorde in de hellenistische periode aanvankelijk tot het rijk der Seleuciden, vanaf 189 vC tot Pergamum, waarmee ze in 133 vC aan Rome kwam. Bij de reorganisatie van de provincie Asia door Sulla (84 vC) werd Magnesia ad Maeandrum een civitas libera omdat de stad in de eerste mithridatische oorlog trouw gebleven was aan Rome.
Duitse opgravingen hebben resten aan het licht gebracht van een indrukwekkende, ca. 200 vC volgens plannen van → Hermogenes (1) gebouwde Artemistempel (67 x 41 m, 8 bij 15 ionische zuilen) met vrijstaand altaar, van een ruime agora en van een theater; delen van de grote fries van het Artemisium bevinden zich thans in de musea van Istanbul, Berlijn en Parijs (Louvre).
Lit. L. Vlad Borrelll (EAA 4, 776-780). - O. Kern, Die Inschriften von Magnesia am Maeander (Berlin 1900). E. Herkenrath, Der Fries des Artemisions von Magnesia (ib. 1902).
K. Humann/ J. Kohte/C. Watzinger, Magnesia am Maeander (ib. 1904). A von Gerkan, Der Altar des Artemis-Tempels in Magnesia am Mäander (ib. 1929).
3. Magnesia ad Sipylum (Μαγνησια προς Σιπυλω), griekse stad op de linkeroever van de benedenloop van de → Hermus, in een vruchtbare vlakte aan de noordelijke voet van het Sipylus-gebergte, ruim 30 km ten noordoosten van Smyma; thans Manisa. De stad zou, evenals Magnesia (2) aan de Maeander, gesticht zijn door kolonisten uit Magnesia (1). Bij Magnesia ad Sipylum werd in 190 vC de beslissende veldslag geleverd tussen Antiochus (3) de Grote en de gebroeders Lucius en Publius Cornelius Scipio, waardoor Antiochus geheel Klein-Azië ten westen van de Taurus verloor.
Lit. W. Ruge (PRE 14, 472v). [Nuchelmans]
