Verzamelnaam voor de romeinse adellijke iuvenes. Iuvenis werd een jongen bij het ontvangen van de toga virilis op veertienjarige leeftijd. Voor zonen van → equites en senatoren die een ridderlijke of senatoriale loopbaan ambieerden volgde na het volbrengen van een eerste militaire oefening (tot 17 jaar) de door Augustus als voorwaarde gestelde militaire dienst.
Augustus organiseerde bovendien de iuventus - d.w.z. de equites tot 35 en de zonen van senatoren tot ca. 25 jaar - in zes turmae onder leiding van de princeps iuventutis; ook andere functionarissen als de seviri equitum zijn bekend. De organisatie werd uitgebreid tot de municipia van Italië en was sinds de 2e eeuw vC ook in de provincies bekend. Septimiüs Severus bracht de gehele weerbare jeugd onder in collegia iuvenum.De term princeps iuventutis komt na de reorganisatie van Augustus voor het eerst ook in staatsrechtelijke zin voor. Augustus’ kleinzonen Gaius en Lucius Caesar ontvingen titel en eretekenen resp. in 5 en 2 vC. Later behielden de prinsen de titel ook als zij niet langer tot de iuventus behoorden; zij werden daardoor als kroonprins aangeduid. In de 3e en 4e eeuw nC bleef echter ook de keizer de titel voeren.
Lit. E. Ziebarth (PRE 10, 1357v; Suppl. 7, 1940, 315v). W. Beringer (PRE 22, 2296-2311 s.v. Princeps iuventutis). - M. della Corte, I. (Arpino 1924).
S. L. Mohler, The Iuvenes and Roman Education (Transactions and Proceedings of the American Philological Association 68, 1937, 442479). [A. J. Janssen]
IXION
Ixion (Ιξιων), legendarische koning van de → Lapithen, zoon van Phlegyas, vader van Pirithoüs. Na zijn misdadig optreden tegen zijn schoonvader Deïoneus (of Eïoneus), die hij in een kuil met gloeiende kolen liet vallen toen Deïoneus aandrong op betaling van de overeengekomen bruidsprijs, wilde niemand hem van zijn schuld reinigen, totdat Zeus zelf dit deed en hem zelfs tot onsterfelijke tafelgenoot der goden maakte. Toen Ixion zich vervolgens aan Hera wilde vergrijpen, verving Zeus zijn gemalin door Nephele, een wolk met de gestalte van Hera. Nephele werd de moeder, volgens anderen de grootmoeder, van de Centauren, Ixion werd door Zeus in de onderwereld gestort en daar vastgebonden op een vurig rad, waarop hij eeuwig moest ronddraaien onder het uitspreken van de woorden ’Eer uw wel-doeners’.
Ixion is afgebeeld op een vijftal vazenschilderingen en op enkele fresco’s (o.a. uit de Casa dei Vettii in Pompeji) en reliëfs (o.a. op de Protesilaüssarcofaag in het Vaticaans Museum).
Lit. Pindarus, Pythische ode 2, 21-48. - P. Weizsacker (Roscher 2, 766-772). Waser (PRE 10, 1373-1383). C. Caprino (EAA 4, 243-245). [Nuchelmans]
