Markt van een romeinse stad en centrum van het politieke, juridische en economische leven.
Het woord hangt vermoedelijk samen met foris (buiten); het forum van Rome lag immers buiten de drie oudste woonkernen van de stad (Palatijn, Capitool en Esquilinus). In de Leges XII Tabularum duidt forum het voorvertrek van een graf aan. Later is het elk plein voor een openbaar gebouw, ook dat bij het praetorium in een legerkamp.In het algemeen was een forum vlak en rechthoekig, en omgeven door zuilenhallen, basilieken en andere openbare gebouwen. Aan een smalle zijde lag meestal een tempel. De ideale verhoudingen waren 3x2 (Vitruvius 5, 1, 2). De fora waren, behalve bij feesten, onttrokken aan het verkeer. Ze werden geplaveid en voorzien van bouw- en beeldhouwwerken. De vaak (bv. te Pompeji) poortvormige toegangen lagen, omdat de fora in beginsel aangelegd werden op de kruising van cardo en decumanus, in het midden van de rechthoekszijden (zie agora). Vaak maakte de uitgroei van een stad meer dan een f. noodzakelijk. De bekendste fora waren die van Rome, Pompeji en Timgad.
Het woord werd vaak tot eigennaam (Forum Romanum) en ging als zodanig over op een groot aantal marktplaatsen in de provincie (bv. → Forum Iulii, Fréjus). Als rechtsterm betekent forum ook ’hof of ’jurisdictie’.
Voor het Forum Augusti, Boarium, Caesaris of Iulium, Holitorium, Nervae of Transitorium, Pacis of Vespasiani, Traiani of Ulpium zie Rome.
Lit. A. Schuiten (PRE 7, 56-63). K. Lehmann-Hartleben (PRE 3A, 2115-2120). H. Thédenat (Daremberg/Saglio 2, 2, 1277-1320). G. Carettoni (EAA 3, 723-726). - J. E. Wymer, Marktplatzanlagen der Griechen und Romer mit besonderer Berücksichtigung des römischen Forumbaues ln den Provinzen (München 1916). M. Zocca. I fori nell’ urbanistica romana (Atti del 3 convegno nazionale di storia dell’ architettura, Roma 9-13 ottobre 1938, Roma 1940, 277-289). [A. J. Janssen]
