Doop, 2e-5e eeuw.
Sedert het einde van de 2e eeuw werd, zoals wij b.v. uit de geschriften van Tertullianus lezen, de doop bij volwassenen voorafgegaan door een voorbereidingstijd, het catechumenaat. In de loop van de 3e eeuw ontstonden moeilijkheden over de vraag of de door ketters toegediende doop geldig was. Op synodes te Carthago (255 en 256) onder leiding van Cyprianus werd de herdoop voor Africa verplicht gesteld, hetgeen echter vanuit Rome verworpen werd, waar het gebruik heerste van de reconciliatie (het opnieuw opnemen door handoplegging). Geleidelijk vond de romeinse opvatting overal ingang.Was in de oudste christentijd de doop van volwassenen het meest voorkomend (de meeste christenen waren bekeerlingen), zeer vroeg kende men ook de kinderdoop (vgl. Tertullianus, De baptismo 18). Duidelijk spreken hierover Irenaeus, Origenes en Cyprianus (Epistula 64). In de 4e eeuw stelden velen, bekeerlingen zowel als christenen van huis uit, het ontvangen van de doop uit, zelfs tot hun sterfbed. Bij de kerken ontstonden doopgebouwen (ziebaptisteria). Gewoonlijk vond de doop plaats door drievoudige volledige onderdompeling (immersio), bij ziekte e.d. door begieting (infusio). In het westen daalde de dopeling ook wel tot zijn middel in de vont af, waarbij de bisschop hem driemaal water over het hoofd goot. De plechtige doop vond plaats op de vigilies van pasen en pinksteren, in het oosten ook op epiphanie (6 jan.).
Lit. P. de Puniet (DAL 2, 251-346). - A. Villien, Les sacrements, Hlstoire et liturgie (Paris 1904). J. Ernst, Papst Stephan I und der Ketzertaufstreit (Mainz 1905). F. Dölger, Der Exorzismus im altchristlichen Taufritual. Eine religionsgesch. Studie (Studiën zur Gesch. und Kultur des Altertums, 5,3-4, Paderborn 1911). J. Coppens, L’imposition des mains et les rites connexes dans ie N.T. et dans l’Êglise ancienne (Wetteren 1925). A. d’Alès, Baptême et confirmation (Paris 1927). A. Benoit, Le baptême chrétien au second siècle (ib. 1953). B. Botte, Le baptême dans l’Êglise Syrienne (L’Orient Syrien 1, 1956, 137-155). J. Ysebaert, Greek Baptismal Terminology. lts Origins and eariy Development (Graecitas Christianorum Primaeva 1, Nijmegen 1962). Thérèse Gavois, La théologie du baptême chez les Pères latins d’Afrique aux III. et IV. siècles (Paris 1963). J. Jeremias, The Origins of Infant Baptism (London 1963). [Bartelink]
