Deportatio en ex(s)ilium waren bij de Romeinen de algemene termen voor ’verbanning’ en ’ballingschap’.
Voor Rome moet de oorsprong van de verbanning als straf gezocht worden in de 2e eeuw vC. Toen kreeg een burger die wegens een halsmisdaad veroordeeld was, de gelegenheid om zich door vlucht naar het buitenland aan de uitvoering van het vonnis te onttrekken. Gewoonlijk werden degenen die van deze kans profiteerden bovendien officieel door interdictio aqua et igni uit de burgergemeenschap gestoten, zodat terugkeer praktisch onmogelijk was. Als wettelijke straf is de verbanning door → Sulla in het romeinse recht opgenomen; met de deportatio ging verlies van burgerrecht (capitis → deminutio) gepaard en gewoonlijk ook confiscatie van het vermogen van de veroordeelde. Als de balling een bepaald oord als verplichte verblijfplaats kreeg aangewezen, sprak men van relegatio (bv. Ovidius in Tomi). De in beginsel als levenslang bedoelde straf kon in de keizertijd door gratieverlening beëindigd worden.Lit. Kleinfeüer (PRE 5, 231-233). - G. Crifö, Ricerche suil’ ’exilium’ nel periodo reppublicano (Milaan 1961). [Nuchelmans]
