Antinoupolis, ook Antinoë geheten, stad van Midden-Egypte, het huidige Sjêch 'Abada, in 130 nC gesticht door Hadrianus bij de plaats waar Antinoüs (zijn lievelingsknaap) in de Nijl verdronken was.
Hij schonk haar de rechten van een polis en zij werd de metropool van een Antinoïtes Nomos, die van de Hermupolites Nomos afgescheiden werd. In faraonische tijd heette Antinoupolis waarschijnlijk na(y)-usima're'-miamün, maar daar zij een tempel bezat van Ramses II, aan Thot, de god van Hermupolis, op de linkeroever, gewijd, is het niet uitgesloten dat zij oorspronkelijk naar hem na(y)usima 're'-satepnare' heette en dat Ramses III zijn intronisatienaam in de plaats stelde. Ook fundamenten van een kapel van Amenhotep IV werden ontdekt. In de romeinse tijd bezat Antinoupolis twee tempels, blijkbaar aan Isis en aan Serapis gewijd, en daarnaast de Antinoüs-tempel in grieks-egyptische stijl. Vele bouwwerken van het oude Antinoupolis stonden in de 19e eeuw nog overeind, maar werden door Mohammed Ali afgebroken en gebruikt voor de suikerfabriek van Roda. De opgravingen van A. J. Gayet, in het begin van deze eeuw, legden hier meer dan 2000 graven bloot, die enkele papyri en vele weefsels uit de koptische tijd opleverden (thans in het Musée Guimet te Parijs).Lit. Gardiner 2, 82*v. J. de M. Johnson, Antinoë and its Papyri (JEA 1, 1914, 168-181). E. Kühn, Antinoopolis. Ein Beitrag zur Geschichte des Hellenismus im römischen Agypten. Gründung und Verfassung (Diss. Leipzig 1914). H. I. Bell, Antinoopolis, a Hadrianic Foundation in Egypt (JRS 1940, 133-147). [Vergote]
