Pools publicist en politicus (Schneidemühl 6 Nov. 1755 - Warschau 20 Jan. 1826), studeerde te Leipzig en Göttingen, begaf zich daarna naar Parijs. Hij ging zich toeleggen op de geologie, reisde met dat doel veel en publiceerde een studie over de geologie van Sarmatië en Polen (Warschau 1805).
Na de vorming van het groothertogdom Warschau (z Polen, geschiedenis) benoemde de koning van Saksen hem tot staatsraad. In 1808 werd hij voorzitter van de Kon. Ver. van Vrienden der Wetenschappen; later werd hij door tsaar Alexander I aangesteld als hoofd van het Comité voor Volksopvoeding. Hij verrichtte veel sociale arbeid en was vooral op onderwijsgebied actief. In 1824 nam hij ontslag en kreeg de titel van minister. Zijn betekenis op staatkundig gebied dankt hij aan zijn patriottische politieke geschriften, waarin hij de bestaande veroudingen in Polen critiseerde en pleitte voor hervormingen. Hij is wel de „vader der Poolse democratie” genoemd.Bibl. : Waarschuwing aan Polen naar aanleiding van de huidige gebeurtenissen in Europa (2 dln, Warschau 1792); Statistiek van Polen (1807); Het menselijk geslacht (didactisch epos, 1792-1818, uitg. 1820). Zijn werken verschenen 1816-’20 (9 dln). Zijn paedagogische geschriften in 1926, zijn Reisdagboek (1789-1805) in 1931.
Lit.: S. Gargas, S. als Statistiker (Berlin 1913).
