Duits tegenkoning (1077-1080) van Hendrik IV (gesn. 15 Oct. 1080), was eerst de minderjarigheid van Hendrik IV van diens moeder, keizerin Agnes, het hertogdom Zwaben en de hand van haar dochter Mathilde (1059) en werd door de Duitse vorsten tegen hun belofte tijdens de Investituurstrijd tot tegenkoning gekozen (15 Mrt 1077). In de burgeroorlog, die volgde, stonden de Saksen en de hoge Duitse adel aan Rudolfs kant en de lagere edelen, de bischoppen, de steden aan Hendriks zij.
Rudolf werd pas in 1080 door paus Gregorius VII erkend, won herhaaldelijk, maar werd in de slag bij Hohenmölsen (bij Merseburg) dodelijk getroffen. Hij ligt te Merseburg begraven.Lit.: O. Grund, Die Wahl Rudolfs von Rheinfelden zum Gegenkönig (1880).
