graaf, Frans generaal (St Sébastien, bij Nantes, 26 Dec. 1770 - Nantes 8 Jan. 1842), maakte alle oorlogen der revolutie en van Napoleon mee en volgde de keizer naar Elba. In de slag bij Waterloo voerde hij bevel over een divisie der oude garde, die het carré formeerde, waarin zich Napoleon met zijn maarschalken bevond.
De door Victor Hugo gepopulariseerde traditie wil, dat hij de Engelse parlementair, die hem tot overgave aanmaande, ten antwoord gaf het beroemde: ,,La vieille garde meurt, mais ne se rend pas!” (,,De oude garde sterft, maar geeft zich niet over!”). Cambronne heeft echter verzekerd, dat dit antwoord niet van hem afkomstig is; volgens sommigen is het van kolonel Michel, volgens anderen zou een drastischer uitdrukking gebezigd zijn: ,,merde” — het woord, dat dan ook sedertdien dikwijls euphemistisch wordt aangeduid als le mot de Cambronne. Door een kogel gewond en van het paard gevallen, werd hij door de Engelsen gevangengenomen, eerst naar Brussel en vervolgens naar Londen gebracht. Van 1820-1822 was Cambronne commandant van Rijsel.Lit.: A. Marquiset, La phrase et le mot de Waterloo (1906); H. Houssaye, La Garde meurt, mais ne se rend pas. Hist. d’un mot historique (1907); Intermédiaire des chercheurs et des curieux 30 Sept. 1904; G.
Pitollet, La vérité sur le mot de G. et sur la méthode historique de H. Houssaye (1921); W. Sérieyx, C. (Paris 1931); Henri Gaubert, Les mots historiques qui n’ont pas été prononcés, 2me édit. 1946, chap. XIX.
