markies, Frans generaal en politicus (kasteel Chavagnac, Auvergne, 6 Sept. 1757 - Parijs 20 Mei 1834), nam van 17761783 als vrijwilliger deel aan de Amerikaanse vrijheidsoorlog (na 1780 als commandant van een Frans hulpkorps), waarin hij zich zeer onderscheidde en generaal-majoor werd. In Frankrijk terug, was hij als „vriend van Washington” in vooruitstrevende kringen populair.
Hij was lid van de Notabelen-vergaderingen van 1787 en 1788 en werd in 1789 door de adel van Riom afgevaardigd naar de Staten-Generaal, waar zijn voorstel van de Rechten van de Mens en van de Burger (verbeterd door Mounier), dat hij naar Amerikaans voorbeeld aan de Constitutie wilde aten voorafgaan (11 Juli), in de Nationale Vergadering tot grondslag der beraadslagingen strekte (zie FranseRevolutie). Ofschoon hij geen bijzondere gaven bezat, was hij een tijdlang de invloedrijkste man van Frankrijk. Na de inneming der Bastille werd hij tot bevelhebber der Parijse Nationale Garde gekozen (15 Juli).Evenals de hele Franse vrijzinnige partij weifelde La Fayette tussen radicalisme en reactie.
Tegen zijn wil was hij een van de leiders van de „Tocht naar Versailles” (5/6 Oct.), waardoor de koninklijke familie naar Parijs gebracht werd. Een tijdlang was La Fayette nu een van de leiders der Franse bourgeoisie, die er naar streefden de Revolutie te matigen, maar die op den duur door het opkomende radicalisme opzij geschoven werden. In de oorlog tegen Oostenrijk en Pruisen (1792) had hij het opperbevel over het Ardennenleger, maar hij verliet zijn post om in de Législative te komen klagen over de demonstratie van 20 Juni tegen de Tuilerieën te Parijs. De Jacobijnen beschuldigden hem er van, naar de militaire dictatuur te streven en na de staatsgreep van die partij (10 Aug.) week hij uit naar de Oostenrijkse Nederlanden, door zijn soldaten in de steek gelaten. Tot de Vrede van Campo Formio (1797) leefde hij in Oostenrijkse krijgsgevangenschap te Ollmütz, daarna te Hamburg en keerde in 1800 naar Frankrijk terug, waar hij tot 1815 teruggetrokken op zijn buitengoed Lagrange woonde. Tijdens de Honderd Dagen vertegenwoordigde hij het departement Seine-et-Marne in de Kamer en eiste als zodanig na de slag bij Waterloo Napoleon’s aftreden. Van 1818-1824 was hij als volksvertegenwoordiger (voor Sarthe en sinds 1827 voor Meaux) in de oppositie tegen de Bourbons. Tijdens de Julirevolutie kwam hij wederom op de voorgrond dank zij zijn verleden. Zijn huis was in die dagen een pelgrimsoord voor liberalen uit alle landen. Door de vergadering der liberale kamerleden, die in Parijs waren, ten huize van Laffitte, werd La Fayette na de overwinning der barricadenstrijders op 29 Juli 1830 wederom tot hoofd van de Parijse Nationale Garde benoemd. Tegenover de Orléanisten Thiers en Mignet, die de uitroeping van de republiek verhinderen wilden, gedroeg hij zich aarzelend. Persoonlijk was hij republikein, verklaarde hij, maar voor Frankrijk was de constitutionele monarchie de beste regeringsvorm. Zodra Lodewijk Philips vaster in het zadel zat, gaf hij La Fayette zijn ontslag (1831), wat de laatste zich weer bij de oppositie deed aansluiten. Zijn Mémoires, correspondance et manuscrits zijn van 18371838 in 6 dln uitgegeven, de Correspondance inédite de Lafayette werd door Thomas (Paris 1903), The Letters of L. and Jefferson door G. Chinard (Baltimore ig2g) uitgegeven.
DR J. s. BARTSTRA
Lit.: A. Bardoux, La jeunesse de L. 1757-92 (1892); Idem, Les dernières années de L. 1792-1834 (1893); E. Gharavay, Le général L. (1898); H. Doniol, L. dans la révolution i775-’99 (1904); B. Whitlock, La Fayette (2 dln, 1929); W. Güthling, Lafayette und die Überführung Ludwigs XVI. von Versailles nach Paris (1930); Tower, The Marquis de L., in The American Révolution (2 dln, Philadelphia 1894-’95); St. H. Jackson, L., a Bibliography (New York 1930); L. R. Gottschalk, L. cornes to America (1935); Idem, Lafayette Joins the American Army (i937) ; Idem, Lafayette and the Glose of the American Révolution (1942); Lafayette between the American and the French Révolution (1950) ; G. Dansaert, Le vrai visage de L. (1943).
