baron, maarschalk van Frankrijk (Machecoul-en-Rais 1404? - Nantes 26 Oct. 1440), als massamoordenaar berucht, was een der machtigste leenmannen van Jan V, hertog van Bretagne (de baronie Rais of Retz ligt aan de mond van de Loire).
Na 1425 onderscheidde hij zich in de strijd tegen de Engelsen aan de Loire. Gilles de Rais was een wapenbroeder van Jeanne d’Arc en ontving in 1429 de waardigheid van maarschalk van Frankrijk. In latere jaren trok hij zich terug op zijn bezittingen, waar hij, geletterd en kunstzinnig, een grote staat voerde. Wegens zijn losbandigheid en verkwistende levenswijze werd hij op verzoek van zijn familie door koning Karel VII onder curatele gesteld; de hertog van Bretagne beschermde hem echter.
Op zijn kastelen Machecoul en Tiffauges beoefende hij de alchemie en gaf hij zich over aan toverpraktijken die mensenoffers eisten en waanzinnige hartstochten in hem ontketenden. Vooral in de jaren 1432-1440 vielen talloze (de procesacten spreken van ver over de 200) kinderen en jongelieden aan zijn sadistische moordzucht ten prooi. Toen hij ook de hertog van zich had vervreemd, liet de bisschop van Nantes hem in Sept. 1440 door deze arresteren. Door de kerkelijke en wereldlijke rechter veroordeeld, werd hij te Nantes opgehangen en verbrand. Dat hij het slachtoffer is geweest van intrige en laster is niet aannemelijk. Evenmin is waarschijnlijk dat Gilles de Rais het historische voorbeeld is van de Blauwbaard*-figuur.
Lit.: E. Bossard, Gilles de R., maréchal de France, dit Barbe-Bleue, thèse Poitiers (1885); L. Hernandez, Le procés inquisitorial de G. de R. (1922); E. Gabory, La vie et la mort de G. de R. (1925); D. B. Wyndham Lewis, The Soul of Marshall G. de Raiz (1951).
