Winkler Prins Encyclopedie

E. de Bruyne, G.B.J. Hiltermann en H.R. Hoetink (1947)

Gepubliceerd op 18-10-2023

George Saville van HALIFAX

betekenis & definitie

1ste markies, Brits staatsman (Thornhill 11 Nov. 1633 - Halifaxhouse 5 Apr. 1695), was in 1660 lid van de Conventie, die Karel II* op de troon herstelde. Hij werd in 1668 tot pair benoemd.

Als verklaard voorstander van de Triple Alliantie* voelde hij zich door de koning bedrogen, toen het bleek, dat deze zich bij het geheim tractaat van Dover* bij Lodewijk XIV had aangesloten. Van dat ogenblik dateert zijn vijandschap jegens Karei II. Deze bleef toch zijn dienst zoeken, omdat Halifax in het godsdienstige een middenweg zocht tussen het fel Protestantse parlement en de tot het Katholicisme neigende koning. Daarom werd Halifax in 1679 benoemd tot lid van de Geheime Raad en verkreeg hij in dat jaar tevens de rang van graaf. Nadat Jacobus II de kroon had verkregen, verzette Halifax als voorzitter van de Geheime Raad zich tegen diens ongrondwettige plannen, zodat hij 21 Oct. 1685 zijn ontslag ontving. Nu schaarde hij zich aan de zijde der oppositie, hoewel geen voorstander van de persoonlijke komst van Willem van Oranje.

Toen deze in 1688 aan land was gestapt, trachtte Halifax dan ook een schikking tussen de prins en Jacobus tot stand te brengen, maar werd na de vlucht van de koning een aanhanger van de nieuwe souverein en leidde de onderhandelingen over de erkenning van Willem en Maria, waartoe hij, als voorzitter van het Hogerhuis, speciaal de Lords wist over te halen. Zijn gematigdheid heeft duidelijk haar stempel gedrukt op de „revolutie” van 1688. Meer en meer keurde hij de buitenlandse politiek van Willem III af, terwijl hij meende, dat de Nederlanders voorgetrokken werden. Zowel de Whigs als de Tories raakten van hem vervreemd door zijn zoeken naar een middenweg; na 1690 speelde hij dan ook geen rol meer, in 1692 kreeg hij ontslag uit de Geheime Raad. Halifax had zeer moderne opvattingen, zowel wat betreft de verdraagzaamheid als ook in zake de verhouding tussen moederland en koloniën. In zijn The Character of a Trimmer (1684) (zijn auteurschap staat nu vrijwel vast), dat ook grote literaire verdiensten heeft, spreekt hij van de noodzakelijkheid het evenwicht te bewaren tussen vrijheid en regeringsgezag en loopt hij vooruit op het idealisme van Bolingbroke* en Burke*.Lit.: H. G. Foxcroft, Life and letters of Sir George Saville, ist marquess of H. (2 dln, 1898) (uitv. standaardwerk); Idem, A Character of the Trimmer: a short life of the first marquess of H. (1946).

< >