(Ital.) was oorspronkelijk in de muziek de titel voor een instrumentale compositie uit de 16de eeuw, geschreven in de doorimiterende stijl van het motet, doch doorbroken door vrije instrumentale passages. De oudste composities met deze titel zijn gevonden in een bundel van de Spanjaard Luis Milan, daterend uit 1536.
In het begin van de 17de eeuw werd de fantasia een compositievorm, die overeen kwam met ricercare, capriccio en canzone. De fantasieën van Sweelinck zijn voorlopers van Bach’s fuga’s.Ten tijde van de klassieken kreeg de titel Fan-tasia een andere betekenis, ril. die van een vrij fantaserend muziekstuk, afwijkend van bekende bouwschema’s, zoals sonate, rondo, liedvorm enz. Zodoende kreeg de fantasia (fantasie, Phantasiestück) in het algemeen een lineair ontwikkelingsschema (a b c d e f enz.), in een homophone schrijfwijze. Men vindt ze bij Mozart, Beethoven, Schumann en vele anderen tot in de moderne tijd toe.
In deze betekenis wordt de titel fantasie ook ge-bruikt voor composities, waaraan thema’s en fragmenten uit bekende werken ten grondslag gelegd worden. Hiertoe behoren zowel kunstige koraalfantasieën, als triviale fantasieën over opera’s e.d., zoals ze bij dozijnen vervaardigd werden door vele „dei minori”, maar waaraan ook grote meesters als Liszt hun krachten hebben gewijd. Zijn fantasie en fuga over een koraal uit Meyerbeer’s opera De Profeet heeft bijv. een speelduur van een half uur.
