noemt men het samenwerken van de Europese grote mogendheden tot het bewaren van de vrede en tot het geven van vreedzame oplossingen van internationale geschillen. De naam van het begrip ging geleidelijk over op de samenwerkende mogendheden zelf.
Ontstaan en naam dankt het aan de pogingen der mogendheden om na de nederlaag van Napoleon I het evenwicht in Europa te herstellen en het dagtekent van 1 Mrt 1814, toen in het verdrag van Chaumont Engeland, Oostenrijk, Pruisen en Rusland overeenkwamen om, in het geval dat Frankrijk zou weigeren de voorgestelde overeenkomsten te aanvaarden, voor de militaire maatregelen tegen dat land gezamenlijk al hun krachten in te zetten „et de les employer dans un parfait concert, afin de se procurer à elles-mêmes et à l’Europe une paix générale”. De vier genoemde staten, verbonden door het Viervoudig verbond van Parijs (20 Oct. 1815), voerden de leiding in het Europees concert. Door het toetreden van Frankrijk op het congres te Aken op 15 Nov. 1818 werd de basis er van verbreed (Pentarchie). De plaats van leiders, die de grote mogendheden innamen, had vanzelf tot gevolg, dat zij haar wil aan de kleinere landen oplegden, wat tevoren ook reeds voorkwam, maar waarvoor zij zich nu een rechtsgrond opeisten. Aan de andere kant is het een feit, dat zij meermalen moeilijke situaties door haar ingrijpen tot een oplossing hebben gebracht, bijv. Griekenland (1830), de Nederlands-Belgische kwestie (1831-1839), Luxemburg (1867), Balkangeschillen (congres van Berlijn 1878). Verschillende oorlogen zijn door haar ingrijpen beëindigd; in vele congressen en conferenties hadden zij de leiding: Congocongres van Berlijn (1885), Boxerexpeditie (1900), Tanger (1905), Algeciras (1906), Bosnië en Herzegowina (1908). Na dikwijls zeer wankel te hebben gestaan, brak het Europees concert in 1914 door het uitbarsten van Wereldoorlog I uiteen. Een ogenblik scheen het, of het door Mussolini voorgestelde en op 15 Juli 1933 te Rome door Duitsland, Engeland, Frankrijk en Italië getekende „viermogendheden”-verdrag het Europees concert zou doen herleven. Al spoedig echter bleek de afgrond van ideologische maar vooral ook van belangentegenstellingen, welke de grote Westeuropese mogendheden van het Duitsland van Hitler en het fascistische Italië scheidden, te diep en te breed.Bij het machtiger worden der V.S. van Noord-Amerika en van Japan werden ook deze landen meer en meer gekend in de grote vraagstukken en sprak men sindsdien wel van mundiaal concert-, ook ziet men de aanduiding concert des nations gebruikt.
MR L. V. LEDEBOER
Lit. : C. Dupuis, Le principe d’équilibre et le concert européen de la Paix de Westphalie à l’Acte d’Algésiras, 2de dr. (Paris 1909) ; R. B. Mowat, The concert of Europe (London 1930).
