heet een beroemde inrichting voor Hoger Onderwijs te Parijs, gesticht bij besluit van koning Frans I van 24 Mrt 1530 naar het voorbeeld van dergelijke inrichtingen te Rome en te Leuven. Frans I had dat plan reeds gehad bij het begin van zijn regering, maar het was bij plannen gebleven tot de grote graecus Guillaume Budé in 1530 er nog eens op terugkwam.
Budé had Erasmus als hoofd er van willen hebben, maar deze aarzelde, bang zich te binden en schoof de zaak op de lange baan. Het nieuw opgerichte instituut, ,,Le Collège des Lecteurs Royaux”, ook wel genoemd Collège du Roi of Collège des Trois Langues (dit naar het voorbeeld van Leuven) hoorde niet onder de universiteit (de Sorbonne) en was in hoofdzaak gewijd aan de oude talen. De stichting was een overwinning op de geest van de Sorbonne die vóór alles theologisch georiënteerd was; de 31ste Apr. 1530 sprak deze dan ook een vernietigend oordeel uit over het nieuwe onderwijs. De eerste „lecteurs” voor Grieks waren Pierre Danès, die in 1535 overhelde naar de Hervorming en naar Italië ging en Jacques Toussaint, voor het Hebreeuws François Vatable en Agathias Guidacerius, voor wiskunde Oronce Finé; in 1534 werd ook Latijn gegeven door Bartholomé le Maçon (Latomus) en kort daarna logica en een college over Cicero door Jean Sturm.
Bij de dood van Frans I (1547) waren er als vakken nog bijgekomen de medicijnen, de filosofie, Oosterse talen. De lessen werden gegeven in het Latijn en trokken al dadelijk vele leerlingen. Over de rechten en plichten van de lecteurs royaux waakte de aumônier du roi (hoofd van de uitgaven van het huis des konings). Ondanks zijn beloften kwam Frans I niet toe aan het stichten van een groot gebouw; ook de jaarlijkse toelagen van de lecteurs royaux (200 écus) werden nogal onregelmatig uitbetaald.
De lessen werden gegeven in de collèges de Tréguier, de Cambrai, des Lombards et du cardinal Lemoine. Hendrik IV liet het collège de Tréguier af breken om er een nieuw gebouw voor in de plaats te zetten dat de naam Collège royal de France zou dragen; tijdens de Franse Revolutie is die naam veranderd in Collège de France. Hij stierf echter voor het zover was (vermoord Mei 1610) en de eerste steen werd gelegd door Lodewijk XIII, 8 Aug. van dat jaar. Pas in 1778 werd het voltooid door Chalgrin; in de eerste helft van de 19de eeuw is het vergroot door Letarouilly.
Het gebouw staat op de hoek van de rue Saint Jacques en de rue des Ecoles. Boven de deur die toegang geeft tot de grote cour d’honneur leest men de woorden Docet omnia (zij onderwijst alles). Het Collège de France staat zéér hoog aangeschreven; de colleges zijn gratis en bereiden voor geen enkel examen voor. De grootste geleerden van Frankrijk zijn er aan verbonden.DR G. G. ELLERBROEK
Lit.: Abel Lefranc, Histoire du Collège de France depuis les origines jusqu’ à la fin du premier Empire (1894) ; Idem, L’étude du grec à Paris de 1514 à 1530, in: Revue du XVIe siècle (1922) ; Idem, Les commencements du Collège de France, in: Mélanges d’histoire offerts à Henri Pirenne I (Bruxelles 1926); Pierre Champion, Paris au temps de la Renaissance. Paganisme et Réforme, hfdst. IV (1936); F. Baldensperger, La quatrième centenaire du Collège de France, in Rev. de Litt. comp., 1931; Les Professeurs au Collège de France 1530-1930 (Paris 1941); Maurice Croiset in: Revue des Dx.
Mondes (van 15 Juni 1911 en van 1 Mei 1926).
