Nederlands hygiënist en bacterioloog (Nijkerk 11 Aug. 1858 - Utrecht 5 Nov. 1930), legde in 1875 het literarisch-mathematisch examen en het admissie-examen voor de Amsterdamse Universiteit af. Hier werd hij ingeschreven met bestemming voor Officier van Gezondheid van het Ned.-Ind.
Leger. Gedurende zijn studietijd was hij assistent bij prof. Place (physiologie). In 1883 werd hij arts en promoveerde „cum laude” op een proefschrift Over polarisatie in de zenuwen. In hetzelfde jaar vertrok hij naar Nederlands-Indië waar hij als officier van Gezondheid te Tjilatjap en te Padang Sidempoean verbleef, om in 1885 weer naar Nederland terug te keren met ziekteverlof wegens malaria. In Europa bekwaamde hij zich in de bacteriologie. In 1886 vertrok hij weer naar Indië, toegevoegd aan de „beri-beri” commissie onder leiding van Pekelharing en Winkler.Op voorstel van Pekelharing werd in 1899 in Batavia het Laboratorium voor Pathologische Anatomie en Bacteriologie opgericht met Eykman als eerste directeur; tevens werd hij directeur van de Dokter Djawaschool. In dit laboratorium (later Geneeskundig Laboratorium en thans „Eykman Instituut” geheten) deed hij zijn proefnemingen over de polyneuritis bij hoenderen, waarbij zijn geniale inzicht hem verband met de menselijke beri-beri* deed zien. Deze onderzoekingen legden de grondslag voor het inzicht in het wezen van deze ziekte en zij waren de eerste stap op de weg naar de kennis van de vitaminen. Het is vooral op grond hiervan dat in 1929 aan Eykman de Nobelprijs voor physiologie en geneeskunde werd toegekend.
Door physiologisch onderzoek van de mens in Indië toonde Eykman aan, dat de invloed van het klimaat op het ontstaan van ziekten schromelijk was overschat. Als physioloog gaf hij aan de tropische ziekteleer een nieuwe en hechte grondslag. Ook als bacterioloog deed hij baanbrekend werk: de methode van Eykman voor het aankweken van coli-bacillen (z darmbacteriën) bij het wateronderzoek vindt overal ter wereld toepassing.
In 1898 werd Eykman hoogleraar in de hygiëne, medische politie en gerechtelijke geneeskunde aan de Universiteit te Utrecht.
PROF. DR W. KOUWENAAR
Bibl.: Leidraad bij het electr. onderzoek v. beri-beri lijders (Batavia 1888); De gistingsproef bij 46° (Utrecht 1905); Proeven over het antiberiberivitamine v. Jansen en Donath (Amsterdam 1927).
Lit.: Eykman-Instituut, Centraal Laboratorium van de Dienst der Volksgezondheid. Mededeel. D. V. G. in Ned.-Indië 1938, 27, 1.
