Verzameling van beschrijvingen van handschriften met Middelnederlandse literaire tekst in bibliotheken en particuliere verzamelingen in Nederland en in het buitenland verspreid, aangelegd door Willem de Vreese, als resultaat van zijn reizen door geheel Europa. Een kaartsysteem dat tienduizenden fiches omvat, is de sleutel die de beschrijvingen toegankelijk maakt voor veelzijdige studie.
Het voornaamste apparaat is de Index operum et auctorum, waarmede men zich oriënteert in het handschriftenmateriaal van een bepaalde auteur of anoniem werk. Hierbij sluit zich een verzameling aan van incipits (beginregels) van gedichten. Een andere index brengt alle handschriften van een en dezelfde copiïst of bezitter samen, terwijl in weer een ander systeem de librijen van kloosters of andere oude instellingen zijn geordend naar het handschriftenbezit.Een aparte collectie vormen duizenden afwrijfsels van boekbanden, wederom geklapperd naar de voorstellingen op eenvoudige kleine stempels en paneelstempels, voor de latere tijd ook rolstempels.
Vrij omvangrijk is het fotomateriaal, waarbij vooral dat van gedateerde handschriften van groot belang is voor de studie van de Nederlandse palaeografie.
Voor de iconografie is nuttig de klapper op de miniaturen, waardoor het mogelijk is door gelijke voorstellingen de verwantschap van geïllumineerde handschriften vast te stellen.
Na De Vreese’s dood in 1937 is de gehele verzameling met steun van particulieren door het Rijk aangekocht ter plaatsing in de Universiteitsbibliotheek te Leiden, alwaar de collectie steeds wordt uitgebreid tot een documentatie-apparaat voor de bronnenstudie van de Middelnederlandse literatuur.
DR G. I. LIEFTINCK
Lit.: W. de Vreese, Over eene Bibliotheca Neerlandica Manuscripta, Verslagen en Meded. der Kon. Vlaamsche Academie 1902 II, blz. 205-250; G. I. Lieftinck, De Bibl. Neerl. Manuscr., Het Boek XVI (1940-1942), blz. 365-368; Idem, De Universiteitsbibliotheek te Leiden als centrum voor de bronnenstudie van het Middelnederlandsch, Leuvensche Bijdragen XXXVI (1946), blz. 57-72.