zijn na de republieken der Sovjet-Unie de belangrijkste vormen van nationale autonomie (z nationaliteit); de eerste aangeduid als A.S.S.R. (awtonomnyje sowjetskie sotsialistitsjeskie respoebliki = autonome socialistische sovjet-republieken), de tweede als A.O. (awtonomnyje oblasti = autonome gebieden). In de constitutie van 1936 treft men de volgende regelingen aan omtrent de staatsrechtelijke positie der autonome republieken: Iedere A.R. heeft een eigen constitutie, welke rekening houdt met de eigenaardigheden van de betrokken republiek en goedgekeurd moet worden door de Unie-Republiek, waarvan zij deel uitmaakt.
Deze Unie-Republiek stelt eveneens de omvang van het grondgebied van de A.R. vast. Het hoogste orgaan van de staatsmacht en het enige wetgevende orgaan van de A.R. is de Opperste Raad, welke door directe verkiezingen voor een tijd van vier jaar wordt aangewezen. De Opperste Raad kiest een Presidium en benoemt de Raad van Volkscommissarissen (sedert 1946: Raad van Ministers). De bevoegdheden van de wetgevende en besturende organen van de A.R. zijn beperkt tot strikt locale aangelegenheden. Het budget van een A.R. behoeft de goedkeuring van de regering van de U.S.S.R. De Raad van Ministers van een Unie-Republiek kan de besluiten van de Raad van Ministers van een A.R. opschorten.De staatsrechtelijke positie van de A.O. verschilt in zoverre van die der A.R., dat zij niet onder de jurisdictie van de Unie-Republiek staan, maar onder die van de Kraj (= provincie), waarin zij liggen. Voorts heeft een A.O. geen Raad van Ministers. Het hoogste orgaan is de Raad van Deputaten der Werkers, die door de burgers voor twee jaar wordt gekozen en uit zijn midden een Uitvoerend Comité aanwijst.
Een A.R. is in de Nationaliteitenraad vertegenwoordigd met 11, een A.O. met 5 vertegenwoordigers.
Het systeem van A.R. en A.O. is, gelijk het gehele administratieve systeem van de U.S.S.R., vlottend: een bepaalde streek met nationaal-afzonderlijke bevolking kan bij toenemende economische betekenis tot een A.O., een A.O. tot A.R., en een A.R. tot S.S.R., d.w.z. tot Unie-Republiek worden gemaakt. Een voorbeeld van dit laatste is de verheffing, in 1929, van Tadzjikstan tot S.S.R. Omgekeerd hebben zich gedurende Wereldoorlog II enige gevallen voorgedaan, waarbij A.R. werden opgeheven: de A.R. der Wolga-Duitsers in 1941, de A.R. der Kalmukken in 1943, de A.R. van de Krim in 1945. In Oct. 1945 omvatte de Sovjet-Unie 16 A.R. en 9 A.O. (z Sovjet-Unie, staatsinrichting).
PROF. DR J. M. ROMEIN
Lit.: S. Soeljkewitsj, Administratiwno-polititsjeskoje strojènie Sojoeza S.S.R. (Leningrad 1926 en 1927); Tijdschrift van de W.O.K.S., 1931 (in Frans, Duits en Engels); Tijdschrift van Nederland-Nieuw-Rusland, Jan. 1932; The American Review on the Soviet Union, Febr. 1946.
