Zumala-Carréguy (Don Tomas), een veldheer der Carlisten, geboren in 1789 te Ormaisteguy in de provincie Guipuzcoa, studeerde tijdens de invasie der Franschen te Pamplona in de regten, maar trad daarop onder Mina in krijgsdienst en klom op tot den rang van kapitein. Toen in 1820 de omwenteling uitbarstte, schaarde hij zich in de gelederen onder de bevelen van Quesada. Na de restauratie werd hij bevorderd tot kolonel van een regiment van linie in Estremadura en tot gouverneur van Ferrol. Toen hij na de gebeurtenissen van La Granja (1832) met alle officieren, die men verdacht hield van begunstiging van don Carlos, uit het leger verwijderd werd, begaf hij zich wederom naar Pamplona.
Zoodra voorts na den dood van Ferdinand (29 September 1833) de inwoners der Baskische provinciën naar de wapens grepen voor don Carlos en de Fueros, organiseerde Zumala-Carréguy in October een koningsgezind vrijkorps, werd in de opgestane gewesten tot aanvoerder gekozen en bragt met spoed een leger bijeen. Zijn voornemen, om Vittoria bij verrassing in te nemen, mislukte, maar hij behaalde den lsten Augustus 1834 de overwinning op Rodil, generaal der Christinos bij Artoza in het dal van Amescoas, verstrooide den 4den September de troepen der Christinos onder Carondebet bij Viana, leverde aan de generaals Osma en O'Doyle den 27sten en 28sten October roemrijke gevechten op de vlakte van Vittoria (ook de slag van Quate geheeten) en noodzaakte in Februarij 1836 het versterkte Los Arcos tot de overgave. Hij werd echter door het gevecht van 12 Maart, niet ver van Lacaroz in het Ulzamasdal gedwongen om naar het Borundadal terug te keeren. Den 19den Maart veroverde hij na eene vijfdaagsche belegering het fort van Etcharry-Arranaz, behaalde den 21—23 April in het dal van Amescoas op Valdez, minister van Oorlog, eene beslissende overwinning, bragt daarna ook aan Iriarte bij Guernica eene nederlaag toe, veroverde de vestingen Estella, Villalba, Tafella, Villafranca, Trevino en Toloso en was toen, met uitzondering van slechts weinige plaatsen, in het bezit van het geheele land, van de Fransche grenzen tot aan Pamplona. Bp de belegering van Bilbao werd hij den 15den Junij 1835 door een schot gewond en overleed tien dagen daarna te Cegama.
