Nieuwpoort, een stadje in Westvlaanderen, telt nog geen 4000 inwoners, doch is vermaard door den gewigtigen slag, aldaar geleverd den 2den julij 1600 door prins Maurits op een togt, dien hij ter verovering van Duinkerken moest ondernemen. Den lsten van die maand bereikte hij het stadje, waar hij zijn leger aan beide zijden van de havens opstelde. Denzelfden dag rukten de Spanjaarden met 10000 man voetvolk en 1500 paarden naar Oostende, zoodat de slag onvermijdelijk werd. Maurits was er aanstonds op bedacht, de strijdplaats te kiezen en tijd te winnen om zijn leger in slagorde te scharen.
Daar het gros zijner armee naar de noordzijde der haven moest overgebragt worden, ontvingen de schepen last om de haven te ontruimen, terwijl graaf Ernst Casimir van Nassau optrok naar de brug van Leffinghem om er met 9 vendels voetvolk en 4 kornetten ruiterij den vijand op te houden. Hij kwam echter te laat, daar de hoofdmagt van den vijand reeds over de brug was getrokken; niettemin opende hij het gevecht, waarin 800 van de zijnen werden gedood. Daardoor echter had Maurits tijd gekregen om zijn leger door de haven te doen trekken, en reeds tegen 11 uur des voormiddags was het Nederlandsche leger, 11000 man voetvolk en 2500 paarden sterk, in 3 liniën op het strand in slagorde geplaatst. De eerste linie onder het bevel van graaf Lodewijk Gunther van Nassau en Francis Vere telde 43 vendels voetvolk. De regter vleugel leunde tegen de duinen en was gedekt door 6 stukken geschut, en op den linker vleugel aan den zeekant stonden 8 kornetten ruiterij in 2 eskadrons, elk van 5 gelederen.
De tweede linie, onder bevel van graaf Everard van Solms, had 25 vendels voetvolk en 2 kornetten ruiterij, op den linker vleugel desgelijks in 2 eskadrons geschaard. Het voetvolk stond in langwerpige vierkanten, de piekeniers in het midden, de musketiers op de vleugels, in 10 gelederen met tusschenruimten, zoodat het voorste zich door de openingen van het tweede kon terugtrekken De derde linie of achterhoede, onder het bevel van Olivier van den Tempel, bestond uit 26 vendels en 3 kornetten. Prins Maurits bevond zich met den jeugdigen Frederik Hendrik en zijn staf aan het hoofd der tweede linie. Zijn eerste plan, om de vijandelijke ruiterij in eene hinderlaag te lokken, mislukte doordien de konstapels te vroeg vuurden. Toen hield Maurits eene toespraak tot zijne troepen, zond de schepen naar zee en deed de brug af breken, waarna men zich van beide zijden gereed maakte tot den strijd.
De Aartshertog van Oostenrijk had zijn leger in 4 groote slaghoopen geplaatst met de ruiterij op de vleugels en wilde den regter vleugel der Nederlanders omtrekken. Toen Maurits dit bespeurde, deed hij een oogenblik zijn leger zóó plaatsen, dat de 3 liniën échelonsgewijs achter elkander stonden. Daarna werden 2 stukken op de duinen geplaatst, waar zij later goede diensten bewezen, terwijl graaf Lodewijk zijne ruiterij van den linker naar den regter vleugel overbragt. Het was toen 31/2 uur na den middag, en daar Lodewijk zijne kans schoon zag, deed hij een aanval op de vijandelijke ruiterij. De strijd ontbrandde nu algemeen en werd met hevigheid gedurende 4 uren volgehouden, waarna de Spanjaarden de wijk namen en ruim 5300 gesneuvelden achterlieten. Meer dan 700 gevangenen, onder welke zich Mendoza bevond, 104 vaandels, 3 kornetten en veel bagaadje vielen in handen der overwinnaars.
