Luchtballon (De) werd in 1782 uitgevonden door de gebroeders Mienne en Joseph Montgoljier, papierfabrikanten te Annonay in Frankrijk. Zij vervaardigden een grooten bol van gevernist papier, die van onderen eene opening had, en beneden deze plaatsten zy een korf van ijzerdraad met eene brandende stof, die de lucht in den bol door warmte ijler en dus ligter maakte, zoodat de geheele toestel, minder zwaar dan de verplaatste luchtmassa, in den dampkring moest opklimmen, totdat hij de plaats van evenwigt bereikte.
Zoo ontstond de luchtvaart (aëreonautica) of de kunst om door middel van een luchtballon in den dampkring op te stijgen. De ballon wordt gewoonlijk gemaakt van lange strooken verniste taf. Van boven bevindt zich eene door eene veer gesloten klep, die door de luehtreizigers met behulp van een touw kan opengetrokken worden. Hierdoor doet men gas ontsnappen, om te dalen. Om te ryzen, werpt men ballast uit.
De vulling bestaat soms uit waterstof, doch meestal uit lichtgas. Het schuitje, waarin de luchtreizigers zich bevinden, is van teenen vervaardigd en met touwen opgehangen aan een netwerk, dat den geheelen ballon omgeeft. De onderste opening blyft ongesloten, hetgeen weinig verlies veroorzaakt, omdat het gas ligter is dan de dampkringslucht. In bijgaande figuur is een lnchtballon voorgesteld.
De geschiedenis der luchtvaart is niet van belang ontbloot. Van ouds zyn er geweest, die de vogels in het doorklieven des dampkrings wenschten na te volgen. De vader der vliegkunst is voorzeker Daedalus. Voorts vinden wjj gewag gemaakt van Dante, een natuurkundige uit het laatst der 15de eeuw, die eenige malen over het meer van Trasymene vloog, totdat hij eindelijk bjj eene al te snelle nederdaling een zijner beenen brak, — alsmede van een smid uit Sable in Frankrijk, die een stel vleugels gemaakt had, waarmede hjj in sehuinsche rigting van eene hoogte kon nederdalen; het was hem echter niet mogelijk, zich in den dampkring te verheffen. Ook leest men van het luehtschip van Laurent in het jaar 1709, — van dat van den Jezuïet Lara, die vier luchtledige bollen onder het gevaarte wilde hechten, — en van den Portugees Guzman, die reeds in 1736 een luchtballon zou hebben uitgevonden. Intusschen is algemeen erkend, dat deze eer bepaaldelijk toekomt aan de gebroeders Montgolfier. Hunne eerste proefneming had plaats te Annonay den 5den Junij 1783. De linnen ballon, Montgolfière genaamd, had eene middellijn van 11 Ned. el, woog 215 Ned. pond en droeg 200 Ned. pond ballast.
In den tjjd van 10 minuten steeg hjj ter hoogte van 2000 Ned. el en daalde 900 Ned. el van de plaats der opstijging neder. De aandacht der natuurkundigen werd nu op deze uitvinding gevestigd, en de hoogleeraar Charles, met de gebroeders Robert, twee werktuigkundigen, de zaak onderzoekende, kwam op het denkbeeld om den ballon met waterstof te vullen. Dit geschiedde en een ballon, met eene middellijn van slechts 4 Ned. el en QharrVtëre geheeten, klom van het Champ de Mars te Parjjs met verbazende snelheid omhoog en verdween spoedig uit het gezigt. De sterke spanning van het gas in de jjlere luchtlagen deed den ballon scheuren, welke op 5 uren gaans aftand van Parfls in het dorp Gonesse nederdaalde, waar de landlieden waanden, dat de maan van den hemel viel, waarna zjj het onbekende voorwerp met hooivorken en dorschvlegels vernielden. Niet lang daarna gaven de gebroeders Montgolfier te Versailles, in tegenwoordigheid des Konings, eene nieuwe proef, die zeer goed slaagde, en toen vatte Pildtre du Monier, directeur van het Koninklijk muséum, het voornemen op, om zelf in de lucht op te stjjgen.
Hjj volbragt dit plan met den markies d’ Arlande bjj het kasteel la Muette, niet ver van Parijs, met een ballon van 15 Ned. el in middellijn, en na verloop van 25 minuten daalden deze eerste luchtreizigers omstreeks een paar uur gaans van de plek hunner opstijging neder. Den l*ten December daaraanvolgende verlieten de hoogleeraar Charles en Mehert den tuin der Tuilerieën in eene Charlière, Waaraan reeds vele verbeteringen waren aangebragt, zooals de klep, het schuitje met het net, de ballast, het anker, de barometer enz. Zij bereikten eene hoogte van 600 Ned. el en daalden op 9 uren gaans van Parjjs neder; bjj het uitstjjgen van Mohert verhief zich de ballon plotseling ter hoogte van 3000 Ned. el, maar bevond zich 25 minuten later wederom aan de oppervlakte der aarde. Nu werden de luchtreizen zeer talrjjk, zoodat er in Maart 1785 reeds 35 waren volbragt.
Daartoe behoorde die van Blanchard en Jefferson, die den 7den Januarjj van dat jaar in 2‘/2 uur van Dover naar Calais overstaken. Den 13den Julij van dat jaar verloor Pildtre du Mozier, die zich met een ballon van Calais naar Dover wilde begeven, daarbij het leven. Merkwaardig is de luchtreis van Green op den 7den November 1836; hij steeg te Londen op en daalde neder te Weilburg, 90 geogr. mjjl van de plaats der opstijging. Reeds in 1790 vergenoegden de luchtreizigers zich niet met zelven in de hoogte te stjjgen, maar zjj namen ook een paard mede — eene vertooning, die ook in de laatste jaren gedurig is herhaald. Onder de luchtreizigers vermelden wjj nog: Coxwell, Kirsch, Godard en Nadar. Van de reizen met wetenschappeljjk doel werden de belangrjjkste in 1804 volbragt door Gay-Lussac en Biot. Bij hunnen eersten togt bereikten zjj eene hoogte van 4000 Ned. el, en bjj een tweeden togt klom Gay-Lussac alleen tot eene hoogte van 7000 Ned. el, alzoo bjjna 1000 el hooger dan het hoogste punt, hetwelk i>m Bumboldt en Bonplmd op den Chimborasso beklommen.
Gedurende de Fransche omwentelingsoorlogen in het laatst der voorgaande eeuw werd een korps aëronauten opgerigt, hetwelk dienst deed bjj het beleg van Maubeuge, bjj Charleroi, bij Fleurus en bjj de belegering van Mainz. Men hield den ballon bevestigd aan een lang touw, door de achterbljjvenden vastgehouden en liet hen klimmen tot zoodanige hoogte, dat zjj, die zich in het schuitje bevonden, den vijand konden gadeslaan. De uitkomst beantwoordde echter niet aan de verwachting, zoodat het nieuwe korps weldra ontbonden werd (zie Aërostiërs). Groote diensten heeft echter de luchtvaart bewezen gedurende den Duitseh-Franschen oorlog in het belegerde Parjjs. Al was ook deze stad van alle zjjden op het naauwst door den vjjand ingesloten, toch zweefden de ballons met brieven en nieuwspapieren hoog over de hoofden der belegeraars heen, en zelfs Gamhetta verliet op die wijze de benarde vest om zich naar Tours te begeven. In de laatste jaren hebben vooral de groote ballons en stoute luchtreizen van Nadar veel opzien gebaard.
Tot nu toe heeft men vruchteloos naar middelen uitgezien om den luchtballon te besturen, zoodat hjj eene bepaalde rigting volgt. De luchtstroomen des dampkrings voeren hem mede en de luchtschipper kan hem alleen doen rjjzen of dalen. Te vergeefs heeft men pogingen aangewend om riemen of zeilen te bezigen. Het voorbeeld van den vogel bewjjst de mogelijkheid, dat een voorwerp zich in den dampkring in willekeurige rigting bewege. Het komt er dus slechts op aan, een vliegwerktuig te vervaardigen, dat in ligtheid en beweegkracht het ligchaam van den vogel evenaart. Het zou dwaas zijn, zoo iets ónmogelijk te noemen.
