Citroen, door de artsenijmengers Fructus of Pomum Citri genaamd, noemt men de vrucht van den citroenboom (Citrus medica L., zie onder Citrus), die afkomstig is uit Azië of uit het noordwesten van Afrika, doch reeds sedert eeuwen in het zuiden van Europa, vooral in Italië, Sicilië, Spanje en Portugal, en thans ook in de warme landen van andere werelddeelen, in onderscheidene soorten gevonden wordt. Die boom bereikt eene hoogte van 10 tot 12 Ned. el en heeft een gladden, grijsachtig-bruinen stam met eene sterk, maar onregelmatig vertakte, rijk met bladeren versierde kroon. Zijne bladeren zijn langwerpig, spits, met doorschijnende kliertjes bezet, en van een ongevleugelden steel voorzien. De bloemen staan enkelvoudig of in trossen aan de uiteinden der takken en hebben een kleinen, purperkleurigen kelk, evenals ook de buitenzijden der bloembladen purperkleurig zijn.
De langwerpig ronde vrucht bestaat uit 10—15 hokken, bezit eene gele, dunne, onbehaarde, met vele oliehoudende cellen voorziene schil met een aangenamen reuk en een specerijachtig-bitteren smaak, en deze omsluit eene witte, lederachtige laag zonder reuk of smaak en voorts een zeer zuur sap. De vruchten, welke men naar elders vervoeren wil, worden onrijp afgeplukt, en in vloeipapier, vervolgens in kisten gepakt. De citroenboom bloeit nagenoeg het geheele jaar, zoodat hij veelal te gelijk bloesem, groene en gele vruchten draagt. Men plukt jaarlijks in het zuiden van Europa de vruchten tot 3-maal toe, namelijk in September, November en Januarij, en alleen van Sicilië worden telken jare 30000 kisten, ieder met 400 stuks, in den handel gebragt. Men verkrijgt het citroen- of limoensap door het uitpersen der vrucht, nadat de schillen en zaden verwijderd zijn. Het geklaarde, gefiltreerde en opgekookte sap kan men in zorgvuldig gesloten flesschen en op eene koele plaats geruimen tijd goed houden. Het is een uitstekend verfrisschend en dorstlesschend vocht, hetwelk, met water vermengd, menigen kranke en gezonde verkwikt en tevens een bederfwerend vermogen heeft. Het bevat, behalve water, ongeveer 8% citroenzuur, eene bittere extractiefstof, gom en eenig appelzuur.
Wij geven hierbij eene afbeelding van een bloeijenden tak van den citroenboom met eene overlangs en eene dwars doorgesnedene vrucht, alles op ⅓de der natuurlijke grootte.— Het hieruit verkregen zuiver citroenzuur, hetwelk eene dergelijke werking heeft als het citroensap, doch niet alleen in citroenen, maar ook in vele andere zure vruchten aanwezig is, kristalliseert in groote, kleurlooze, rhombische prisma’s , die een zeer zuren doch tevens aangenamen smaak hebben en in water en in alkohol gemakkelijk oplossen. Het wordt in Italië op groote schaal bereid en komt ook in ververijen te pas. Zijne met alkaliën gevormde neutrale en basische zouten zijn desgelijks in water gemakkelijk oplosbaar, doch zijne met alkalische aarden of met metaal-oxyden gevormde zouten geenszins. Het citroenzuur heeft, evenals het citroensap, een anti-scorbutisch vermogen. In het dagelijksch leven wordt tot bereiding van limonade dikwijls het goedkooper, maar nadeelig wijnsteenzuur gebruikt. — Uit de citroenschillen, die bij velerlei spijsbereiding te pas komen en, ingelegd, citronaat of succade leveren, verkrijgt men citroen-olie, eene dun-vloeibare, geelachtige, aethérische olie, welke aangenaam riekt en bij het vervaardigen van allerlei toilet-artikelen, zooals reukwater, pommaden, zeep enz., uitmuntende diensten bewijst. Met suiker vermengd gebruikt men het in de artsenijmengkunde om den walgingwekkenden smaak van sommige geneesmiddelen te verbeteren.
Uit de citroen-olie scheidt zich na verloop van tijd een stearopten af, die in naalden kristalliseert. De citroenschillen vormen, evenals de oranje-schillen, een maagversterkend middel. Behalve gemelde olie vindt men daarin eene eigenaardige bittere stof, hesperidine genaamd, benevens galnotenzuur. Ook de kiemen van het citroenzaad bevatten eene merkwaardige zelfstandigheid, de limonine, die men in kristallen verkrijgen kan; zij heeft een bitteren smaak en lost op in alkohol, maar niet in water en aether. Daarenboven bevatten deze zaden eene vette olie en citroenzure kali.
