(Gr. , inzicht). Een zoogenaamd hoogere soort van kennis van speculatief metaphysischen aard en dienend tot dieper inzicht in godsdienstige vraagstukken.
Door een dergelijke gnosis, staande tegenover de piistis of het bloote geloof, zocht men in de 2de en 3de eeuw de geloofsstellingen langs wijsgeerigen weg te verdedigen en aan de Christelijke leer het karakter te geven van eene philosophische wereldbeschouwing. Zoo trachtte Origenes de mysteriën van de leer der Kerk door bespiegelend denken te doorgronden, en het geloof te steunen door met behulp van zulk een denken een dieper inzicht te openen in theologische aangelegenheden. Door vermenging met heidensche, meer bepaaldelijk Neo-Platonische en Perzische denkbeelden zocht de gnostiek een metaphysica van hooger orde op te bouwen, bij welke het Christendom werd tot een soort van uitvloeisel uit het Absolute.
