enz. In veel mindere mate dan in onze Oost-Indische koloniën hebben in en door de West romanschrijvers en dichters zich laten bezielen.
Dit laat zich gereedelijk verklaren uit de kleiner bevolking. Gering is het aantal verschenen romans, novellen, dicht- en tooneelwerken, die de W.-I. koloniën tot plaats der handeling hebben of op eenigerlei wijze daarmede in verband staan en weinig is er bij van litterarische waarde. De namen der schrijvers en hun werken volgen hier naar tijdsorde:Aphra Behn (1640-1689), Oroonoko or the royal Slave. Zie over de schrijfster en de werken waartoe de novelle aanleiding heeft gegeven onder BEHN.
Hans Michel, of de geschonde en herstelde eght van de gewaande gouverneur van Surinaamen. Blij-spel. Gedrukt tot Amsterdam, over de Brouwerij van 't Wapen; Daar de Vrouw, Kamenier en Kindermeid gelijk zijn beslapen. 1753. Dit stekelige blijspel in 3 bedrijven, anoniem verschenen, handelt niet in Suriname, maar dankt zijn naam aan de omstandigheid, dat in Amsterdam het gerucht had geloopen, dat de held, Christiaan Scholten (Hans Michel), tegen wien in Jan. 1753 tal van paskwillen waren uitgekomen, tot Gouverneur van Suriname zou worden benoemd.
Mr. Jan Jacob Mauricius (1692-1768). Van de vele dichtwerken van dezen dichtlievenden Gouverneur (die o.a. opgesomd zijn in Van Sypesteyn's Mr. Jan Jacob Mauricius, 's Gravenh. 1858) handelen slechts enkelen over Suriname. Zie ook S. Kalff, Surinaamsche poëzie (Ind. Gids, 1 Maart en 1 April 1893).
Don Experientia, Het Surtnaamsche Leeven, tooneelschwyse verbeeld. Paramaribo, Jan. 1771. Kort tooneelstuk in 5 bedrijven, 25 pagina's klein 8vo, een charge op het geknoei van de planters in het bestelen van hun principalen, opgedragen aan ‘alle heeren Administrateurs in de Colonie van Surinaamen’. De schrijver teekent nog aan: ‘'t Spel speeld en word nog gespeelt van 't eene Jaar in 't ander, in alle de Rivieren en Creecquen.’
Dat Voltaire in zijn roman Candide ou l'optimisme (1759) Candide en diens knecht Cacambo ook naar Suriname voert, is reeds in het art. ELDORADO opgemerkt.
Paul François Roos, geb. te Amst. omstreeks 1750, overl. te Paramaribo 1 Nov. 1805, schreef: Suriname verheugd bij de aankomst der Nederlandsche vloot op den 11 n Junij 1782 (z.p. of j.), Eerstelingen van Surinaamsche Mengelpoezij, Amst. 1784, 3 d. Surinaamsche Mengelpoezij, Amst. 1804.
Het boek van Stedman (zie aldaar) leverde de stof: aan Franz Kratter voor een comediestuk in 5 bedrijven Die Sklavin in Surinam, Frankf. a/M. 1804, aan een anonymus voor een roman Joanna, or the Female Slave, London, 1824 en aan Eugène Sue voor een roman in 2 deelen, Aventures d'Hercule Hardi, voor het eerst verschenen in 1840.
In 1826 verscheen te Londen: Outalissi; a tale of Dutch Guiana, waarin o.m. gehandeld wordt over den brand te Paramaribo in 1821; de schrijver zou zijn C. E Lefroy, rechter van wege Groot-Britannië in het toenmaals te Paramaribo bestaan hebbende gerechtshof tot wering van den slavenhandel.
De Zegepraal der Gerechtigheid, Allegorische Voorstelling in één bedrijf, Poëzy van Abbondio Lombardi, in Nederduitsche Dichmaat overgebracht door H.J. Gollenstede, Muzijk van Stefano Basatti, vervaardigd ter viering der gelukkige aankomst te Suriname van Z.E. den gouverneur Baron Raders. Voor te stellen in het Tooneel-Gebouw Thalia te Paramaribo, in den jare 1846. Tekstboekje in Italiaanschen en Nederl. tekst. Waarschijnlijk een product van Italiaansche gelukzoekers in de kolonie. Als Baron van Raders de voorstelling heeft bijgewoond, moet het een taaie avond voor hem geweest zijn.
Cornelis van Schaick, geb. te Amst. 25 Oct. 1808, aldaar overl. 28 Jan. 1874, van 1851-1863 predikant bij de Herv. gemeente te Paramaribo, schreef een Dichtbundeltje voor de Surinaamsche jeugd, Haarlem 1853 en een romantisch verhaal De Manja, Familietafereel uit het Surinaamsche volksleven, Arnhem 1866.
Over het dichtwerk Schaduwbeelden uit Suriname, door Anna, Amst. 1858, zie AMPT en het bovengenoemde artikel van S. Kalff.
Kwamina (pseudoniem van A. Lionarons, in leven onderwijzer te Paramaribo), schreef Jetta, Schetsen en Beelden uit een vreemd Land, Amst. 1869 en Nanni of Vruchten van het vooroordeel, Dordr. 1881.
F.J Kenswil, De Schilderij, Tooneelstuk in één bedrijf, Paramaribo 1877.
Joseph Witlox, Vóór honderd jaren in Suriname, Tafereelen uit het Plantersleven, Amst. 1890.
François Henri Rikken, geb. te Paramaribo 30 Mei 1863, aldaar overl. 17 Mei 1908, sedert 24 Mei 1892 missionaris bij de R.K. Missie in Suriname, schreef als
feuilletons in het te Paramaribo verschijnende blad De Surinamer verschillende verhalen: Tokosi of het Indiaansch Meisje. Historisch-Romantisch Tafereel (1901), Codjo, de Brandstichter, Oorspronkelijk Historisch-Romantisch verhaal uit het jaar 1832 (1902/03), in 1904 te Paramaribo ook in boekvorm verschenen, en Ma Kankantri, Zedekundige schets uit den Slaventijd (1907).
A.W. Marcus, Surinaamsche Rijm- en Dichtwerken, Paramaribo 1906. Idem, De Bergrede berijmd, Paramaribo 1907. Idem, Politieke- en Levensherinneringen, Gedichten, Paramaribo 1914.
Johann F. Heymans. Suriname als Ballingsoord ofwat een vrouw vermag, Paramaribo 1911.
J.G. Spalburg. Bruine Mina. De Kotomissie. Paramaribo 1913.
In tijdschriften, verzamelde bundels en als feuilletons in couranten verschenen nog enkele kleine novellen en schetsen, van welke hier genoemd wordt Resignatie in den bundel Van het inwendige Leven, door Anna de Savornin Lohman.
Vermeld mogen nog worden Letterkundige uitspanningen van het Genootschap de Surinaamsche Lettervrienden, welk genootschap in 1785 werd opgericht, maar spoedig ophield te bestaan en voorts het Jaarboekje, uitgeg. door het letterlievend genootschap Oefening kweekt kennis, te Paramaribo, 's Gravenh. 1856. Dit genootschap werd in 1853 opgericht en in 1858 ontbonden.
In de oude Surin. Almanakken komen vele gedichten voor, maar zij hebben geen betrekking op Suriname.
De enkele Neger-Engelsche gedichten, die verschenen zijn, kunnen hier worden voorbijgegaan.
