Een van de eerste boeken, die het Nederlandse kind in handen krijgt, is de geschiedenis van „Reintje de Vos”. Jullie hebt plezier gehad over de ondeugende streken van Reintje, doch weet je wel, dat dit boek eigenlijk het meest Nederlandse boek is, dat voor kinderen bestaat, een bewerking van het middel-Nederlandse verhaal „van den Vos Reinaerde”, het belangrijkste oorspronkelijk-Nederlandse werk, dat ons land aan de wereldliteratuur heeft geleverd? Het is een dierenepos (zie: Epos), zoals er in de Middeleeuwen meer gemaakt zijn, uitblinkend door fijne satire en juiste karakterschildering.
In de vroege Middeleeuwen bestond de bevolking van ons land, en in het algemeen van geheel West-Europa, uit edelen en horigen of lijfeigenen. De letterkunde bestond uitsluitend uit ridder-verhalen, waarin allerlei heldendaden en avonturen der vorsten en edelen beschreven werden. Langzamerhand echter werden de horigen tot dorpers en de dorpers tot poorters. Dit verschijnsel wordt gewoonlijk genoemd: de opkomst van den derden stand. Deze poorters nu kregen behoefte aan een poëzie, geschikt voor hen, waarin taferelen uit hun eigen leven werden beschreven en die uitdrukking zou geven aan hun gevoelens ten opzichte van adel en geestelijkheid, welke zo lang oppermachtig waren geweest.
Zo ontstond o.a. het volksepos „Van den Vos Reinaerde”, in navolging van de talrijke dierenfabelen, die vooral in de Nederlanden en Noord-Frankrijk onder’t volk verspreid waren en waarin de personen, die men bedoelde, als dieren optraden.
In 1170 verscheen het eerste, in het laatst der 13e eeuw het tweede boek van dit epos, waarin Koning Nobel en zijn trawanten de personificaties zijn van den vorst en den adel en Reinaert den burgerstand voorstelt. „Van den Vos Reinaerde” wordt wel genoemd „het heldendicht der burgerschap”. Merkwaardig is het dan ook, dat de figuur van den vos, ondanks al zijn schandelijke streken, zó getekend is, dat de sympathie van den lezer steeds aan zijn kant is. De samensteller was waarschijnlijk een geestelijke. Hij heette Willem, die den Madoc maekte” (de „Madoc” was een bekend heldendicht uit die dagen) en men vermoedt, dat zijn naam Willem van Utenhove was en dat hij priester was te Aardenburg.
In de Franse taal is het woord Reinaert overgegaan in de betekenis van vos — renard. Oorspronkelijk was dit: goupil.
