is een woord, dat van het Latijnse werkwoord inquirere = onderzoeken is afgeleid. Men verstaat er onder het onderzoek naar de rechtzinnigheid van het geloof van de mensen, dat in vroeger tijden werd ingesteld door de R.K. kerk.
Die instelling heeft bestaan van de vijfde eeuw tot aan het begin van de vorige eeuw, hoewel zij in vele landen al veel eerder was afgeschaft.In de Middeleeuwen gold het in bijna geheel Europa als een misdaad anders te denken, te geloven en te prediken dan de kerk leerde. Immers in dien tijd was de R.K. kerk de algemene kerk. Kerk en Staat waren geheel op elkaar aangewezen en vulden elkaar aan. Zij, die iets anders predikten, werden dus beschouwd als een gevaar, niet alleen voor de kerk, maar ook voor den staat.
Oorspronkelijk was de inquisitie in handen van de plaatselijke geestelijkheid, later werden rondtrekkende Dominicanen ermee belast. Deze inquisiteurs gingen als volgt te werk. Op een bepaalde plaats aangekomen, gaven zij dengenen, die zich schuldig gevoelden aan de verspreiding van, volgens Roomse opvatting, valse leerstellingen, gelegenheid zich vrijwillig bij hen aan te melden. Deden zij dit en erkenden zij hun dwaling, dan kwamen zij veelal met een vermaning of lichte boete, soms echter ook met zwaardere straffen als verbeurdverklaring van alle goederen vrij. Kwamen er niet genoeg vrijwillig opdagen in een plaats, die toch sterk van ketterij verdacht werd, dan kwam het ganse, ellendige apparaat van spionnage en verraad in werking; de verdachten werden opgespoord en bij volharding in hun dwaling, waarbij ook martelingen van geestelijken en lichamelijken aard werden toegepast, aan de wereldlijke overheid overgeleverd, die hen meestal tot den vuurdood veroordeelde. Bij het oordeel hierover moet men rekening houden met de zoveel ruwere zeden van die dagen.
Na de Hervorming en in Frankrijk na de Revolutie hield de staatsbemoeiing met het geloofsleven der onderdanen op en één van de kostbaarste goederen, door beide geestesstroomingcn bevochten, is de vrijheid van geweten, vrijheid ook van godsdienst.
De Inquisitie is thans vervangen door de kardinalen-congregatie van ’t H. Officie te Rome, die waakt voor de zuiverheid der Roomse kerkleer.
