Zoals jullie allen al gelezen hebben, is Vasco da Gama de ontdekker van den zeeweg naar Indië, maar voor ons, Nederlanders, zijn Cornelis en Frederik Houtman van minstens even grote betekenis; zij toch zijn het geweest, die het eerste Nederlandse schip naar Indië leidden.
In het begin van de 16de eeuw dachten de meeste Nederlanders er nog niet aan, om te proberen directen handel op Indië te drijven. Wij konden zonder enige moeite de kostbare Indische producten uit de Portugese havens halen, terwijl de zeereis naar Indië, zoals we hoorden, lang en gevaarlijk was; en bovendien kenden we den weg niet, want de Portugezen waren uit angst voor concurrentie zeer geheimzinnig met de gegevens.
Toen Spanje echter in 1580 Portugal veroverde en van dat ogenblik af de vaart op de Portugese havens niet meer zonder gevaar voor ons was, aangezien onze Spaanse vriend Philips soms plotseling op alle Nederlandse schepen in zijn havens beslag legde en de bemanning naar de galeien voerde, begon men in Nederland anders over de directe vaart naar Indië te denken. — Zie ook: Galeien.
Op aanraden van de stad Amsterdam begaven de gebroeders Cornelis en Frederik Houtman zich in 1572 naar Portugal, waar ze dienst namen op één der Portugese schepen, die op Indië voeren. Tijdens de reis keken ze goed uit hun ogen en visten bij iedereen naar gegevens. Het resultaat was zeer bevredigend: uit hun eigen waarnemingen en uit de verkregen mededelingen konden ze vrij aardig de route opmaken.
Met deze kennis uitgerust, gingen de broers naar het vaderland terug. Zij kregen nu enige schepen ter hunner beschikking, waarmee zij in 1595 den verren tocht ondernamen.
Na ruim een jaar kwamen ze in Indië aan, waar de Portugezen hen natuurlijk van alle kanten tegenwerkten. Ook door het minder gelukkige optreden van Cornelis Houtman konden de schepen geen rijke lading krijgen.
In 1597 keerde slechts één van de schepen behouden weer, maar de lading, die het meebracht, was toch nog voldoende, om de onkosten van den tocht te bestrijden;
— en het voornaamste was, dat men den zeeweg naar Indië nu kende.
Van alle kanten rezen nu de „Compagnieën van Verre” als paddestoelen uit den grond, ontelbaar vele schepen voeren uit naar „het land van belofte”.
Ook de beide gebroeders Houtman gingen in dienst van den schatrijken Zeeuwsen koopman Balthazar de Moucheron nogmaals naar Indië.
In 1599 wordt Cornelis bij een landing op de kust van Atjeh door de inlanders overvallen en vermoord op aanstoken van de Portugezen. Frederik wordt gevangen genomen, maar later losgekocht. Hij treedt daarna in dienst van de latere Oost-Indische Compagnie, waar hij in verschillende betrekkingen goed werk verricht heeft.