Op de vraag: Welke zijn de kleine Soenda-eilanden? antwoorden jelui allemaal prompt: Bali, Lombok, Soembawa, Soemba, Flores en Timor. Je kent ook de aardrijkskunde van deze eilanden, de bergen en hoofdplaatsen, je weet welke producten zij opleveren en tot welk mensenras de bewoners behoren.
Maar weet je ook, dat onder deze eilanden Bali een bijzondere plaats inneemt? Ofschoon het eiland niet veel groter is dan de provincies Gelderland en Utrecht bij elkander (5800 K.M.2), vertoont het zoveel tegenstellingen en merkwaardigheden als weinig andere landen. Daar is in de eerste plaats een opmerkelijk verschil in hoogte van den bodem.
Vlak bij de Zuidkust vormt de Indische Oceaan een trog van 7000 M. diepte, terwijl de hoogste bergtoppen van het eiland meer dan 3000 meter boven den zeespiegel uitsteken. Dat is op korten afstand een hoogteverschil van meer dan 10 kilometer.Verder zijn heel merkwaardig de contrasten in het landschap. In de onmiddellijke nabijheid van de zacht glooiende, vruchtbare en dicht bevolkte vlakten van Badoeng, Tabanan en Djembrana aan de Zuidkust, liggen de barre steenwoestijnen der centrale bergketens van den Batoer en van deri Goenoeng Agoeng of Piek van Bali, 3200 meter hoog, waar nog de koningstijger heerst. De toerist, die op Bali aan wal gestapt is en genoten heeft van het aanschouwen der prachtige bouwwerken uit den Hindoetijd, het heerlijke landschap heeft bewonderd en de nijvere bevolking heeft gadegeslagen en dan moeizaam omhooggestegen is naar den Batoer, wordt diep getroffen door de woeste schoonheid van het landschap.
Diepe ravijnen, waarin wilde bergstroompjes bruisen, strekken zich van Noord naar Zuid uit en verdelen het land in lange stroken. Nergens een spoor van den weelderigen tropischen plantengroei, geen hut en geen menselijk wezen! Overal heerst doodse stilte. Het oog ontwaart slechts wonderlijke rotsgevaarten, die door hun zeldzame vormen de fantasie prikkelen. En dan plotseling, als de kraterwand beklommen is, aanschouwt de reiziger het wonder van den Batoer! Een meer midden in den krater, 1035 meter hoog boven den zeespiegel! Zachtglooiend lopen de ringwallen van den krater, die 14 kilometer lang en 10 K.M. breed is, naar het midden omlaag. Maar midden uit het water verrijst een zwarte bergmassa, 700 M. hoog. Dreigend kijkt de berg neer op ’t vreedzame landschap, en dreigend, grommend klinkt zijn stem, want het is een vuurspuwende berg, die altijd werkzaam is. Telkens weer vloeien gloeiende lavastromen uit zijn vurigen muil en naderen meer en meer de woningen der mensen. Reeds in 1905 hadden zij den tempel van het dorp Batoer bereikt en het gebouw verwoest. Alleen de hoofdpoort is blijven staan en steekt boven de lavamassa uit. Reeds vele rampen hebben de vulkanische uitbarstingen veroorzaakt. Bij de katastrophe op 21 Januari 1917 verloren meer dan 1300 mensen het leven, terwijl duizenden huizen en schuren verbrandden. Hier zijn dus schoonheid en verschrikking dooreengeweven.
Maar ook in kultureel opzicht is Bali een merkwaardig land. Het is het enige eiland van den Indischen archipel, waar de bewoners nog vasthouden aan de godsdienstige voorstellingen en maatschappelijke instellingen der Hindoe’s van Voor-Indië.
Sedert de 7de eeuw na Chr. had het Hindoeïsme zich over Java en langzamerhand ook over Bali en Lombok uitgebreid. Op Java vinden wij de sporen van deze kuituur nog slechts in de overblijfselen van bouwwerken — de bekende Boeroeboedoer is er het meest indrukwekkende van — de bevolking echter weet niets meer af van dezen godsdienstvorm en zijn maatschappelijke instellingen. Sedert de 15de eeuw is het de leer van Mohammed, de Islam, die groten invloed op Java, Sumatra, Celebes en de kleine Soenda-eilanden verkregen heeft. Anders op Bali, waar de overgrote meerderheid der bewoners nog aan het Hindoeïsme — tenminste uiterlijk — vasthoudt. Van de ruim 800.000 inwoners belijden slechts dz 15.000 den Islam, en dat zijn meestal geen geboren Balinezen, maar Boeginese kooplieden en Javaanse beambten. Talloos zijn de Hindoetempels op Bali, waarvan de hoofdpoorten rijk met beeldhouwwerk versierd zijn.
Toch is van de diepere betekenis van dezen godsdienst weinig tot de zielen der belijders doorgedrongen. In werkelijkheid aanbidden en vereren zij hun oeroude heidense afgodsbeelden en fetischen. Aan de sociale en maatschappelijke instellingen van het Hindoeïsme, het kastewezen, het priesterschap, de lijkplechtigheden, houden zij echter fanatiek vast. Maar aangezien tot deze plechtigheden o.a. ook de weduwenverbranding behoort en omdat Bali nu eenmaal tot Nederland behoort, kon het niet uitblijven, dat onze regering moest ingrijpen. _ Nog in de eerste helft der vorige eeuw waren de Balische vorstjes in hun gebieden bijna souverein. Zij maakten echter voortdurend misbruik van hun macht, knevelden hun onderdanen, pleegden strandroof en beledigden de Nederlandse afgezanten. Toen in 1903 de Radja van Tabanan overleden was, besloot zijn zoon en opvolger zijns vaders nagedachtenis door een buitengewone lijkplechtigheid te eren, waarbij de vijf weduwen van den vorst verbrand zouden worden. Geen vertogen of waarschuwingen der regering mochten baten. Het offer werd gebracht. Maar nu was de maat ook vol. Troepen werden op Bali aan wal gezet en het gehele land werd veroverd, bezet en onder direct bestuur van ons gouvernement gebracht.
Als je nu, na dit verhaal gelezen te hebben, ook iets van de merkwaardige Balische produkten, kunst- en gebruiksvoorwerpen enz. zien wilt, dan geef ik je den raad, in de vacantie eens een kijkje in het Koloniaal Instituut te Amsterdam te nemen.
