Loxia curvirostra Linnaeus 1758. Vinkachtige met gekruiste snavelhelften.
De soort was al ver vóór Linnaeus in West-Europa (meestal tijdelijk!) bekend wegens zijn periodieke invasieve optreden, zijn wonderlijke snavel en de tot fantasie prikkelende kleurovergangen van donkerrood naar groengeel. In 1251 gaf een engelse monnik een overtuigende beschrijving van deze vogels (in het Latijn), maar kon toen geen naam voor de vogel noemen [NethersoleThompson 1975 p.13]. Houttuyn (in NV 1797): "een verwonderlijke Soort van Vogelen ... bij de meeste Autheuren bekend onder den naam van Curvirostra of Krombek, dat men eigentlijker uitdrukt met dien van Kruisbek; dewijl deeze volstrekt een gekruisten Bek hebben." Wigman 1950 citeert een kroniekschrijver die melding maakt van een invasie van "vreemt gevogelte (men meent uyt Noorwegen) ... men noemde se, vermits de gedaante van hare nebben "krombekken". Dit was in het jaar 1624, en de kroniekschrijver verwees naar het jaar 1602 (een Pestvogeljaar [Kinzelbach 1995]), toen er ook veel van dit soort vogels werden gezien en er bovendien de pest heerste. Mogelijk betreft het in 1624 Pestvogels, maar een Kruisbek-invasie kan óók, gezien de naam die men de vogels gaf.Loxia is een latinisering van Gr XoE,iaQ loxias 'kruisgewijs, dubbelzinnig' (<Grloxos 'zijwaarts gebogen') door Gesner 1555, die deze naam voor het eerst op de Kruisbek toepaste. Linnaeus nam hem als genusnaam over en voegde er het curvirostra (van Lat curvus 'krom' en rostrum 'snavel') van Schwenckfeld 1603 aan toe: een voorbeeld van zgn. emfatische naamgeving (zie Verantwoording: Termen); beide namen drukken nl. dezelfde gedachte uit.
E Crossbill is bekend sinds Ray 1678, terwijl de naam Cross-beak nog 10 jaar ouder is (Charleton 1668). F Bec-croisé dateertvan 1751 (d.w.z. eerste bekende schriftelijke vastlegging). D/zwitsers (ten tijde van Gesner 1555) Krützvogel (letterlijk: ‘kruisvogel', misschien ook omdat men de rode ("bebloede") Kruisbek toeschreef dat hij de spijkers uit het kruis van Christus met zijn snavel had gepoogd te trekken!).
ETYMOLOGIE Nkruis <mnl cruce, cruse, cruys <Lat crux (2e nv. crucis). Voor de etymologie van bek zie -bek.
