Tadorna tadorna (Linnaeus: Anas) 1758. Grote bonte Eend, die broedvogel is aan sommige kusten van Noordwest-Europa en in het binnenland van Centraal-Azië.
Het ♂ onderscheidt zich van het ¥ door een grote rode knobbel op de snavel. Het ¥ broedt bij ons graag in Konijnenholen; ook wel in andere holten, bijv. holle bomen of holten in steenhopen.De oudste vindplaats van de naam is ws. Berch-Eenden (mv.) in het "Placaet opt stuck vande Wildernisse" van 27 maart 1502, dat van toepassing was in de "Haerlemmerhout, ende over al 't Duynmeyerschap van Noort-hollant" [Brouwer 1954 p.5].
Motivatie van de naam: alle ooit geopperde mogelijkheden zullen achtereenvolgens besproken worden.
1.) De soort draagt een naam welke eigenlijk voor een andere Eendensoort bestemd was, waarbij gedacht zou kunnen worden aan D Bergente 'Toppereend'. Tegen deze mogelijkheid pleit sterk, dat ook in het E veel volksnamen voor deze soort bekend zijn, die met Ber(g)- of Bar(g) beginnen. Eerder moet 'Toppereend' ← voor D Bergente een foute toepassing geacht worden (sinds Schlegel 1844 met Gemeine Bergente; de Bergeend daar: Gemeine Höhlenente), aangezien reeds bij Gesner 1555 D Berg-Ent en mnd Berchant 'Bergeend' betekenden [HG 1669; (Lübben 1980) Lockwood 2003].
2.) Bergin Bergeend staat voor de meest gebruikelijke N omschrijving voor dit woord, nl. 'hoge (steen)hoop'. Tegen deze uitleg pleit, dat de Bergeend niet in de bergen voorkomt. Ook in Centraal-Azië is de Bergeend geen gebergtesoort (contra Blok 1988), en de soort is daar in het R ook niet naar genoemd (R RernBKa Peganka =letterlijk: 'bonte (vogel)').
Maar bij ons broedt de soort in de duinstreek, en de duinen werden bij ons wel "bergen" genoemd. Dit is bijv. met de plaatsnaam Bergen (NH) het geval. En het blijkt uit het volgende citaat uit Van Heenvliet c.1636: "Comen soo achter over de bergen oft duynen henen en slaet bij d'aerde 't Conijn dat hij in de voet hout." [Wilms] Het is verder nog denkbaar, dat bergde lading heeft gehad van ‘uit vreemde landen (waar doorgaans bergen zijn) afkomstig', 'met een exotisch uiterlijk'.
3.) Bergin Bergeend staat voor 'verbergen'. Dit is te motiveren vanwege de voorliefde voor de soort voor o.a. Konijnenholen. Verschueren 1991 en vDE 1993 voeren dit als reden voor de naam aan. De opvatting wordt niet weerlegd door de groningse en friese namen voor de soort (zie sub Baargeend, sub Berchein, Borchein en sub Graefein (letterlijk: 'graaf-Eend', 'gravende Eend'). Ook zweeds/deens/noors Gravand wijst erop, dat de soort in 'iets gegravens' (al is het in de meeste gevallen niet door haarzelf) haar nest verbergt. E volksnamen Barrow Duck (barrow 'grafheuvel') en Burrow-duck (to burrow '(een hol) graven'; E volksnamen Sly Duck en Sly Goose (sly 'stiekem, sluw (als een Vos))' moeten eveneens op het sluwe verbergende karakter van de broedactiviteiten betrekking hebben [Jackson 1968]. Zie ook sub Vosgans en Vosseëend ←. Deze uitleg kan ook van toepassing zijn op de E namen met Ber(g)- en Bar(g)-. E to bury 'begraven, bedekken, verbergen' <oudengels byrgan, dat verwant is met, en ook dezelfde betekenis heeft als oudengels beorgan. Anderzijds verbergen alle vogels, en ook alle Eenden, hun nest. Ook zou misschien eerder *verberch-eend te verwachten zijn geweest; mnl verberchstede = 'schuilplaats, plaats waar men iets verstopt' [MH].
4.) Lockwood 1993 ging voor de uitleg van de E namen uit van middelengels Bergandir (in Sherborne Missal, c.1400) en vat deze naam op als "ber-gandir", waarbij gandir 'Gander, Gent, mannetjes-Gans' is. Dit laatste is heel legitiem, omdat de Bergeend in veel namen ook als "Gans" door het leven gaat. Het element berechter verklaart Lockwood door verband te zoeken met oudnoords ber 'bes' met als motivatie de grote rode knobbel, die juist bij het ♂ van de Bergeend zo opvalt. Deze uitleg wordt door Lockwood 2003 (en in litt.) niet langer ondersteund nu deze de interpretatie Berg-andir (let op de plaats van het koppelteken!) overneemt. (In de Scandinavische talen kwam de rode knobbel in de naamgeving ook niet voor (niet als 'bes'), en ook niet in andere talen.)
5.) Michel Desfayes (Fully, Zwitserland) meent dat het element Bergin Bergeend overeenkomt met het element brogin de deense volksnaamBrogand 'Bergeend'. De (idg) wortel is barg 'bont'. Men vindt hem o.a. in sanskriet bhragati 'schijnen' en in de Catalaanse volksnaam Bragat 'Slobeend' (Valencia) of'Brilduiker' [Desfayes in litt.]. Klankwettig (o.a. op grond van Klankwet nr. 6) is dit echter niet te rijmen.
Conclusie: de Bergeend is ofwel genoemd naar zijn biotoop in de duinen, vroeger ook "bergen" genoemd, ofwel naar zijn verborgen nest.
