duitsch theoloog en politikus, een der ijveraars van de hervorming, geb. 21 April 1488 op het kasteel Steckelberg, het stamslot van zijn geslacht, bij Fulda, ontving zijn opleiding in de kloosterschool te Fulda, maar vluchtte in 1505 uit tegenzin tegen den geestelijken stand naar Keulen. Hij begaf zich in 1509 naar Duitschland, in 1511 naar Wittenberg en vervolgens naar Pavia, om er de rechtsgeleerdheid te beoefenen; de inneming dier stad door de in dienst des keizers staande Zwitsers noodzaakte hem de wijk te nemen naar Bologna, waar gebrek in 1513 hem drong in krijgsdienst te treden.
Na zijn terugkomst in Duitschland maakte hij zich vooral bekend door zijn geschriften, in welke hij de zaak van Reuchlin tegen den dominicaan Hoogstraten te Keulen verdedigde. Na nogmaals Italië bezocht te hebben, keerde hij in 1517 in zijn vaderland terug, vervuld van een nationalistischen haat tegen de welsche tirannie, en vast besloten den strijd tegen de curie aan te binden. Hij begon met het publiceeren van Loreno Valla’s geschrift De falso credita et ementita donatione Constantini, dat hij met een spottende voorrede aan Paus Leo X opdroeg. Vervolgens waagde.hij het in meerdere vlugschriften de curie en haar politiek op het heftigst aan te vallen. Niettemin kon hij tot 1520 in dienst van den aartsbisschop van Mainz blijven, die hem voor allerlei zendingen gebruikte en groot vertrouwen in hem stelde. In 1519 maakte hij den tocht van den zwabischen bond tegen Ulrich van Württemberg mede, waarbij hij Sickingen leerde kennen.
In 1520 werd hij ook nader met Luther bekend en hij oefende nu weldra een grooten invloed op den hervormer uit, terwijl hij zelf, vervolgd en opgejaagd, een toevlucht vond op den burcht van zijn vriend Sickingen, en door zijn pamfletten (Gesprachleinbuch, Elag und Verrnahnuny enz.) de geheele natie tegen de hiërarchie in het geweer riep. In den val van zijn beschermer meegesleept, zocht H., zwak en van alle middelen ontbloot, tevergeefs een veilige wijkplaats te Bazel, vanwaar hij op aanstoken van Erasmus verdreven werd; hij stierf eindelijk, ziek en gebroken, 23 Aug. 1523 op het eiland Ufenau in het meer van Zurich. In hem verloor de idee van Duitschlands bevrijding van de politieke macht der kerk een harer vurigste en krachtigste aanhangers. In 1889 werd op den Ebernburcht een dubbelstandbeeld van H. en Sickingen, gemodelleerd door K. Cauer, onthuld. Een volledige uitgave der geschriften van H. heeft Boeking in het licht gegeven (5 dln. en 2 supplementen, Leipz. 1859—60).
