of Tyrol, graafschap tot het keizerrijk Oostenrijk behoorende, grenst met inbegrip van Vorarlberg aan Beieren, Salzburg, Karinthië, Italië, Zwitserland en Lichtenstein; het bergland neemt 5/6 der oppervlakte in. Het Tirolsche bergland behoort tot de Midden-Alpen; de hoogste spits, de groote Sollstein, nabij Innsbruck, verheft zich tot 9000 voet.
Weinige landen zijn zoo rijk aan schoone valleien als T. De Rijn besproeit slechts de w. grenzen van Vorarlberg; de hoofdrivier van Noord-Tirol is de Inn. Geheel in het n. ontspringen de Iller, de Lech en de Isar. De hoofdrivier van Zuid-Tirol is de Etsch of Adige. De mijnen leveren goud, zilver, ruw ijzer, koper, zink, lood, steen- en bruinkool. In ZuidTirol bloeit de zijdeindustrie, in het Stubaierdal het vervaardigen van snijwerk in hout.
De tegenwoordige regeeringsvorm van T. berust op de grondwet en de kieswet van 1861; de Landdag komt jaarlijks éénmaal te Innsbruck bijeen; de president wordt benoemd door den keizer. Oppervlakte: 29.286 km.2, in 1900: 981.949 inw. Hoofdstad Innsbruck.
Geschiedenis
Rhaetiërs en Kelten waren de eerste bewoners van T., dat onder keizer Augustus door de Romeinen veroverd werd; na den val van het westersch rom. rijk 476 kwam het onder de heerschappij der Oost-Goten; 552 geraakte het zuidel. gedeelte in de macht der Langobarden, het noordel. werd door de Bajoariërs (Beieren) bezet; met Beieren werd T. in de 8ste eeuw door de Franken onderworpen, die het door verschillende graven lieten besturen; na het uitsterven van het Karoiingsche huis en het herstellen van beiersche hertogen in de 10de eeuw, stonden onder dezen ook de graven van noordel. T., terwijl het voormalig langobardische graafschap Trente tot de mark Verona werd gerekend. In 1248 kwamen tal van bezittingen in T. aan graaf Albert van Tirol, die een groot gedeelte van het Land in het gebergte, zooals het tot dusver heette, in zijn handen vereenigde en naar wiens stamslot het sedert genoemd werd. Margareta Maultasch stond 1363 T. aan de hertogen van Oostenrijk af; 1803 kwam ook het gebied der bisschoppen van Brixen en van Trente aan Oostenrijk. Door den vrede van Pressburg 1805 werd T. aan Beieren overgelaten, hetgeen 1809 tot een bloedigen opstand van het volk onder Andreas Hofer en Speckbacher leidde. Na den vrede van Schönbrunn werd zuidel.
T. aan het koninkrijk Italië en een oostel. gedeelte aan de nieuw gevormde provincie Illyrië afgestaan; beide gedeelten werden 1814 door Oostenrijk veroverd, dat ook het beiersche gedeelte weer terugkreeg. Sedert had de oostenrijksche regeering herhaaldelijk te strijden tegen het verzet der in T. zeer sterke clericale en der voortdurend aangroeiende italiaansche partij. Zie voorts de geschiedenis van Oostenrijk-Hongarije.
