Boerenstaatsman, president der voormalige Zuid-Afrikaansche republiek, geb. 10 Oct. 1825 in het district Kolesberg der Kaapkolonie, verliet de Kaapkolonie als twaalfjarige knaap met zijn ouders, die zich bij den eersten Boerentrek naar Natal aansloten, ging later naar Oranje-Vrijstaat, zette zich ten slotte in Transvaal neer, en begon hier in het politieke leven weldra een belangrijke rol te spelen. Ten tijde der engelsche annexatie was hij vicepresident der republiek.
In den oorlog van 1880 tegen Engeland was hij de ziel van de oorlogspartij en verkreeg met Joubert en Pretorius het opperbevel over de Boerenstrijdkrachten. In 1883, werd hij tot president der republiek gekozen, in ’t voorjaar van 1884 deed hij een reis naar Europa, met den heer du Toit, superintendent van onderwijs, en generaal Smit, en in 1888, 1893 en 1898 herkozen. In den jongsten oorlog besloot hij, toen de oorlog een voor de Boeren ongunstig beloop begon te nemen, naar Europa te gaan om persoonlijk de tusschenkomst der mogendheden in te roepen. 19 Oat. 1900 scheepte hij zich te Lourenzo Marquez op een te zijner beschikking gesteld nederlandsch oorlogsschip in en begaf zich allereerst naar Frankrijk, waar hem een geestdriftige ontvangst te beurt viel en president Loubet hem officieel als staatshoofd ontving, vervolgens naar Duitschland, waar hij te Keulen door volksmassa’s feestelijk werd ingehaald.De keizer liet hem echter weten hem niet te kunnen ontvangen; hij ging nu naar Nederland en zette van hier uit zijn vergeefsche pogingen om in Europa hulp te zoeken voor zijn bedreigd land nog e enigen tijd voort. Na den vrede, die zonder zijn medewerking tot stand kwam, woonde hij eerst te Utrecht, later te Hilversum, ging hij den eersten winter en ook den tweeden naar Mentone, vervolgens naar Zwitserland, waar hij 14 Juli 1904 te Clarens overleed.
Zie ook Zuid-Afrikaansche republiek, geschiedenis. Literatuur: Hendr. P. N. Muller, Oom Paul (in „Mannen en Vrouwen van beteekenis in onze dagen”, 1896, no. 6), Statham, Paul K. and his times, en, omtrent zijn reis door Frankrijk, A. G. van Hamel, in de „Revue de Paris”, Januari 1901, en in „De Gids”, Aug. 1904
