Monitores, hagedisfamilie van de groep der Spleettongigen; zij omvat eenige groote hagedissoorten, met een lang, plat lichaam, dat bekleed is met knobbelige, uitpuilende, in kringvormige rijen geplaatste schubben; de kop is smal en loopt eenigszins spits toe, van boven plat en met kleine schildjes bedekt. De lange, smalle en platte tong loopt uit in twee draadvormige spitsen en kan worden uitgestoken en teruggetrokken in een den wortel der tong omgevende scheede, precies als bij de slangen.
Verhemeltetanden ontbreken, de kaaktanden zijn groot. De tamelijk lange hals is weinig of niet dunner dan de kop. De staart is minstens dubbel zoo lang als de romp en is bij die, welke zich bij voorkeur op het land ophouden, b.v. Yaranus arenarius (Psammosaurus gsiseus Fitz.), rond en kegelvormig; bij de meesten daarentegen, die in het water hun voornaamste verblijf hebben, is (hij zijdelings samengedrukt, min of meer driehoekig en dikwijls nog voorzien van een opstaande kiel of kam. De stevige pooten zijn vijfvingerig en de vingers voorzien van samengedrukte, kromme nagels. De M. zijn, na de krokodillen, de grootste hagedisachtige dieren.
Sommige, zoo als de op Java en andere Oost-Indische eilanden levende Yaranus bivittatus, kunnen een lengte van meer dan 2 meters bereiken. Hun voedsel bestaat uitsluitend uit vleesch van andere dieren. Op het land voeden zij zich vooral met groote insecten, in het water met vissehen, maar zij eten ook de eieren van watervogels en van krokodillen en vallen soms zelfs grootere viervoetige dieren aan, wanneer deze onder hun bereik komen. Bij de beweging op het land loopen zij niet, gelijk de krokodillen rechtuit, maar in kronkelende bochten, hetgeen wordt teweeg gebracht door hun zeer langen, over den grond slependen staart, waarmede zij zich voortstuwen. Met uitzondering eener enkele soort, nl. de zich van de overige M. door zijn stompen snoet en, onder alle hagedissen, door de van voren schier evenals bij sommige giftslangen, gegroefde tanden, onderscheidende Heloderma horridum, die in Mexico leeft, komen alle soorten, vereenigd in de geslachten Yaranus Merr. en Monitor O o v., voor in de tropische en subtropische streken van het oostelijk halfrond (Afrika, Azië en Australië).
