(Lateranus) is de naam van het paleis van Constantijn den Groote te Rome, dat hij aan paus Sylvester ten geschenke gaf en van de kerk, welke hij er deed bouwen. Deze kerk was gewijd aan den H.
Joannes den Evangelist, en is de kathedrale kerk der pausen, gelijk haar opschrift getuigt: Omnium urbis et orbis ecclesiarum mater et caput. In het L. werden vijf conciliën gehouden. Het eerste door paus Calixtus II in 1123; het bevestigde het concordaat van Worms, bracht de maatregelen van tucht, op vroegere conciliën genomen, weder in werking en maakte een einde aan de gevolgen van het schisma, dat ontstaan was door den strijd over de investituur. Het tweede Lateraansche concilie werd gehouden door paus Tnnocentius II in 1139. Doel van deze synode was het doen ophouden van de scheuring door de keuze van den tegenpaus Anacletus II, veroorzaakt. Over den voornaamsten aanhanger van dezen, koning Roger van Sicilië werd de ban uitgesproken en de dwaalleer van Arnold van Brescia veroordeeld.
Het derde Lateraansche concilie beriep paus Alexander III toen keizer Frederik zich aan hem had onderworpen in 1179. Om in ’t vervolg scheuringen te voorkomen werd vastgesteld, dat voor de geldigheid van een pauskeuze, een meerderheid van twee derden der uitgebrachte stemmen werd vereischt en dat hij, die zonder deze te hebben verkregen, toch de pauselijke waardigheid aanvaardde, met zijn kiezers voor altijd buiten de kerk zou worden gesloten. Het vierde Lateraansche concilie was het werk van paus Innocentius III, en was het grootste dat ooit in ’t Westen was gehouden. Hoofddoel dezer bijeenkomst was een nieuwe kruistocht, daarom werd ook een „Godsvrede” tusschen alle christenvorsten en volkeren voor vier jaar afgekondigd. Verder werd Frederik van Hohenstaufen tot keizer gekozen, de ketterijen der Albigenzen, de dwalingen van Amaury van Rena en den abt Joachim van Florès veroordeeld en nieuwe voorschriften omtrent de kerkelijke tucht uitgevaardigd. Het vijfde concilie van Lateraan opende paus Julius II in 1512 en sloot paus Leo X in 1517. Hierop werden de besluiten op de onwettige kerkvergadering te Pisa genomen vernietigd en de opheffing der z. g. pragmatische sanctie bevestigd.
