een werktuig waarmee zware lasten vertikaal en horizontaal verplaatst kunnen worden. Naar de kracht die bij de K. wordt aangewend onderscheidt men hand-, stoom-, hydraulische-, electrische kranen enz.
In het algemeen is de K. een vereeniging van de katrol (zie ald.) en het windas. De bouw van het windas hangt af van de soort van kracht die de K. moet doen werken. Van de constructie der overige onderdeden hangt de richting af in welke de te verplaatsen last bewogen kan worden; zoo wordt b.v. bij sommige kranen de horizontale beweging van den last door draaiing om een verticale as (draaikranen), bij andere door draaiing om een horizontale as bewerkt (wipkranen); bij weer andere geschiedt dit door een rechtlijnige verschuiving en loopt het geheele toestel op rails (loopkranen). Met de kranen kunnen met betrekkelijk geringe krachtsaanwending zeer zware lasten worden verplaatst; zoo kunnen b.v. met een handkraan twee arbeiders een gewicht van omstreeks 25.000 kg. oplichten (b.v. uit het ruim van een schip tot boven dek). Is een last voldoende gelicht, dan laat men de K. zooveel om zijn as draaien dat de last hangt boven de plaats waar hij moet komen te liggen en daar gestreken. Behalve vaststaande kranen heeft men ook bewegelijke, die op houten toestellen geplaatst zijn en daarmee vervoerd kunnen worden.
Op bijgaande platen Kranen I en II zijn eenige der meest voorkomende kraantypen afgebeeld. Bij de loopkranen hangt de last aan een horizontalen balk (brug of drager geheeten). Fig. 1 vertoont een loopkraan met zijdelings en vast staand windas W, hetwelk van onderen af bewogen wordt door een daarover heen loopenden ketting zonder einde; de beweging van den wagen L (de kat) en de verschuiving van het geheele werktuig over het spoor wordt eveneens door over raderen loopende kettingen bewerkt. Zoodanige loopkranen zijn zeer geschikt voor werkplaatsen, voor het verplaatsen van zware stukken werk. Het spoor kan in de hoogte of op den beganen grond worden aangebracht; in dit laatste geval staat de brug op hooge pooten. Fig. 4 plaat I vertoont een drijvende mastkraan, opgesteld op een breede praam of pont; de mastkranen dienen om zware lasten hoog op te heffen (of van een groote hoogte te doen zakken) en tevens zoo noodig horizontaal te verplaatsen.
De in fig. 1 pl. II afgebeelde K. is een hydraulische pakhuiskraan; fig. 2 is de groote hydraulische K. van het arsenaal te Spezia, die inzonderheid op het verladen van zware stukken geschut is ingericht; haar draagkracht is 160 ton. Fig. 3 pl. I vertoont de groote vaststaande stoomkraan aan de haven te Hamburg; haar hoogte bedraagt 32 meter; haar draagkracht, 150 ton, is voldoende voor de zwaarste pantserplaten en stukken geschut. In den nieuwsten tijd heeft men ook de electriciteit op de kranen toegepast. Bij de in fig. 2 pl.
I afgebeelde electrische loopkraan worden alle drie de bewegingen (lastheffing, verschuiving van den wagen en van de K. zelf) bewerkt door een electrometer, die door één arbeider bediend wordt. Een der grootste electrische kranen is die te Hamburg (zie pl. II fig. 4). Rotterdam heeft electrische kranen die op rails verplaatsbaar zijn (zie pl. II fig. 3).
