(gr., cosmogonie) de theorie van het ontstaan der wereld. De oudste K. was een dichterlijk-mythische verklaring, welke in den regel geheel met de theogonie, d. w. z. het mythisch verhaal van het ontstaan der góden, samensmolt.
Zulke kosmogonieën waren er sedert Hesiodus vele; Pherecydes (omstreeks 540 v. Chr.) komt het eerst een wetenschappelijke beschouwing nabij, wellicht reeds onder den invloed van Anaximander. Tegenover die oude godsdienstige systemen zon n.l. reeds de ionische school op een houdbare en ophelderende theorie omtrent het ontstaan der wereld en dacht aan het zich ballen der als nevel en het wereldruim verstrooide massa’s tot vaste lichamen. Deze bespiegelingen werden door Kepler opnieuw opgevat en daaraan vooral na het bestudeeren der nevelvlekken door Herschel leven geschonken, daar men in deze kosmische massa’s „kiemende werelden” meende te herkennen. Te voren had reeds Kant het vraagstuk behandeld, die uit de gelijkmatige bewegingsrichting der planeten en haar manen om haar resp. centraallichamen en om zichzelf haar gemeenschappelijk ontstaan uit een in denzelfden geest bewogen oerstof 'afleidde, die over de geheele ruimte verspreid was geweest waarin die hemellichamen zich thans bewegen. Deze z.g. nebulair-hypothese werd door Laplace op enkele punten verbeterd. In den nieuweren tijd is deze hypothese vooral door Ennis verbeterd en van het zonnestelsel over het geheele sterrenstelsel uitgebreid.
