Tussis convulsiva, Pertussis, een epidemisch optredende, besmettelijke katarrh der luchtwegen, die vooral kinderen van 2—8 jaar aantast; het voornaamste verschijnsel bij K. bestaat in periodieke, krampachtige hoestbuien, veroorzaakt door ophooping van slijm in het strottenhoofd. De K. treedt inzonderheid op in den herfst en in het voorjaar, en vergezelt vaak mazelen- en roodvonkepidemies of wisselt daarmee af.
De eigenaardige hoest bij deze ziekte gaat dikwijls gepaard met brakingen; tijdens den aanval is de afvoer van bloed uit het hoofd gestremd, het gezicht wordt gewoonlijk blauw, soms begint de lijder uit neus, ooren, mond enz. te bloeden, niet zelden ontloopt den lijder onwillekeurig urine en stoelgang, soms ontstaat tijdens de hoestbui zelfs een breuk. Na den aanval, welke in den regel 1—2 minuten (doch ook wel langer) duurt, bevindt het kind zich volkomen wel. Het aantal der aanvallen kan tot 30 en meer per etmaal bedragen. Koude lucht, rook, stof, aanhoudend schreien, schrik en andere heftige gemoedsaandoeningen wekken den aanval op. In den aanvang der ziekte is de lijder koortsig, na eenige dagen of weken blijven de koortsverschijnselen uit, en slechts de longkatarrh blijft bestaan; deze wordt gekenmerkt door overvloedige afscheiding van een taai, dik slijm. Na eenige Weken of maanden wordt het slijm dunner, de prikkelbaarheid van het aangedane slijmvlies vermindert, de hoestbuien worden zeldzamer en minder heftig, en blijven ten laatste geheel uit.
De verbreiding der ziekte, de besmetting, heeft plaats door een smetstof, die in het uitgeworpen slijm en in den adem der lijders schuilt. De verwekker van den K. is nog niet bekend. De K. op zichzelf is hoogstzelden doodelijk; hij kan echter oorzaak worden eener .longontsteking en ook breuken, longemphyseem enz. achterlaten. Herstelden worden zelden opnieuw aangetast. De meening dat de K. een bepaalden tijd duren moet (18 —20 weken) is ongegrond; bij vroegtijdige geneeskundige tusschenkomst en zorgvuldige behandeling kan zijn duur dikwijls tot enkele weken worden beperkt. Blijkt een kind de K. te hebben, dan moet het in bed gehouden en met warme dekens zacht aan het zweeten gebracht worden.
Het vertrek waarin het zich bevindt, moet dag en nacht eenzelfde temperatuur hebben en zooveel mogelijk vrij van stof worden gehouden. Verder moet men zooveel mogelijk de aanvallen van hoest trachten te bekorten; hierdoor wordt ook de duur der geheele ziekte bekort. Zoodra een aanval opkomt, wat zich aankondigt door een rochelend geluid, reike men warme dranken (bijv. melk met Selterswater); ook moet getracht te beletten dat het kind aan eiken aandrang tot hoesten toegeeft. Het slijm moet desnoods met de vingers uit den mond verwijderd worden. Geneeskundige hulp is natuurlijk onontbeerlijk. Daar de ziekte besmettelijk is, zelfs voor volwassenen, moeten gezonde kinderen van het zieke verwijderd worden gehouden en verder de nauwlettendste voorzorgen in acht worden genomen; vooral het slijm levert gevaar op.
