gemeente in N.-Brabant (arrond. ’s Hertogenbosch, kantonshoofdplaats), omgeven door de gemeenten Heesbeen, Oudheusden en Herpt in N.-Brabant en Nederhemert in Gelderland, bevat niets dan de stad H. en telde 1 Jan. 1902: 1837 inw., w.o. ongeveer 1200 r.-kath. Kiesdistrict Waalwijk; personeels belasting 7de klasse.
De stad H., 2V2 uur w.n.w. van ’s Hertogenbosch, aan een arm van de Maas, is een zeer oude plaats, wordt reeds in 839 (verwoesting door de Denen) vermeld, en lag oorspronkelijk aan de Maas. M. J. v. Oudenhoven zegt in Beschrij- vinge der stad Heusden (1743): ,,’t Is aan te nemen, dat Heusden vóór het bouwen van de stad reeds een aantal huizen had daar het een goed gelegen plaats was, liggende tus- schen twee wateren, de rivier de Maas en de Oude Maas, waardoor het voor schippers en kooplieden een zeer goed punt was.” Nadat de tak van de Oude Maas was dichtgeslibd, zoodat H. aan een doode rivierarm bleef liggen (1482), wist de plaats niettemin nog langen tijd haar economische beteekenis, ontleend aan de geographische gesteldheid, te bewaren. Daar zich echter geen nieuwe bronnen van welvaart opdeden, geraakte de stad ten slotte in verval. Langen tijd legde H. jegens het opkomende ’s Hertogenbosch felle vijandschap aan den dag. In de latere geschiedenis vindt men het nog herhaaldelijk genoemd.H. is de zetel van een kantongerecht, welks rechtsgebied zich uitstrekt over de gemeenten Almkerk, Andel, Bokhoven, Dron- gelen, Dussen, Giessen, Hedikhuizen, Heesbeen, Herpt, Heusden, Meeuwen, Oudheusden, Rijswijk, Veen, Werkendam, Werken-en-Sleeuwijk, Wijk-en-Aalburg, Woudrichem.
