in de oudheid een kuststad van Campanië, tusschen Napels en Pompeii aan den (voet van den Vesuvius gelegen, was aanvankelijk een oscische stichting, waarin naderhand Etruscen en Samnieten binnendrongen. Het werd in 63 na Chr. onder de regeering van keizer Nero door een aardbeving voor de helft in puinhoopen gelegd en 16 jaren later door de verschrikkelijke uitbarsting van den Vesuvius op 24 Aug. 79 met de nabijgelegen steden Pompeii en Stabiae totaal verwoest.
Langzamerhand verhieven zich 12—30 meter boven de puinhoopen nieuwe plaatsen, Portici, Resina e. a. op de massa. Zoo werd de stad, ofschoon haar ligging door de ouden nauwkeurig wordt aangegeven, vergeten of verkeerd gezocht. Eerst in het jaar 1713 stiet men bij het graven van een put op een hal met nissen en beelden, maar men zette het onderzoek niet voort. Opgravingen op grooter schaal, doch zonder eenig systeem, begonnen eerst in 1736, na de troonsbestijging van Karel III, en werden, na verschillende onderbrekingen, in den nieuweren tijd, vooral van 1869—76, weder hervat. De opgraving kan slechts geschieden door middel van mijnschachten en onderaardsche gangen en is bovenmate moeilijk, omdat men wegens de daarboven gelegen plaatsen overal pijlers moet laten slaan. Ook is het grootste gedeelte van het blootgelegde, na nauwkeurig onderzocht te zijn, en na wegruiming van al wat vervoerd kon worden, weder dichtgeworpen.
De gevonden kunstwerken, vooral de bronzen beelden (thans in het museum te Napels), overtreffen die van Pompeii in waarde, terwijl de overblijfselen van bouwwerken te H. van minder belang zijn. Toegankelijk is vooral het Theater, geheel uit steen opgetrokken, met 24 rijen zitplaatsen en voor 8 a 10000 personen berekend. Bijzonder belangrijk is een niet geheel blootgelegd particulier woonhuis, dat van Argus, met kostbare versierselen en een door zuilen en pijlers ingesloten tuin. Een ander huis is merkwaardig om de daarin nog in gesloten provisiekamers gevonden victualiën. Menschelijke geraamten en kostbaarheden zijn er nog maar weinig gevonden, daar de inwoners voldoende tijd hebben gehad zich door de vlucht te redden. Onder de gevonden kunstwerken verdienen vermelding twee groote schilderijen, het eene Theseus en den Minotaurus, het andere Telephus en Heracles voorstellend.
Een andere zeer fraaie schildering is beroemd onder den naam van de Verkoopster van Liefdegoden van Herculaneum. Tot de betere onder de gevonden beelden behooren dat van Mercurius en een vrouwelijke statue, • voorts een Victoria, een Venus, een Diana, een slapende Faun in natuurlijke grootte, e. a. In de Casa di Aristide, buiten de muren der stad, werd in 1753 behalve een statue van den griekschen redenaar Aeschines een verzameling van omstreeks 1800 beschreven, wel is waar geheel verkoolde papyrusrollen gevonden, die echter de aanvankelijk gekoesterde hoop, dat zij nog onbekende waardevclle geschriften der oudheid zouden behelzen, teleurstelden: het waren, voor zoover ze ontcijferd zijn, tamelijk onbelangrijke grieksche verhandelingen over de philosophie der Epicureërs en een latijnsch gedicht over den oorlog tusschen Caesar en Antonius. Literatuur: Le antichita di Ercolano (Napels 1757—92', 8 folio-dln.); Jorio, Nolizie sugli scavi d’Ercolano (ald. 1827); Rugiero, Storia degli scavi di Ercolano (ald. 1886).
